Mücadelede hakemler önemli kararlar verdi. 73’te Orgill’e çıkan 2. sarı kart doğruydu. 83’te Kulusic’in Taylan’a; 86’da Marcao’nun İlhan’a yaptığı hareketler tartışmasız penaltıydı ve kararlar doğruydu. Ancak maçın en önemli anı, Galatasaray lehine önce verilen sonra iptal edilen penaltıydı. Pozisyonda VAR protokolüne aykırı bir müdahale gerçekleşti. Protokol çok açık; “Verilen penaltıda, atak başlangıç fazından itibaren bir ihlal var mı?” diye penaltı öncesi VAR tarafından kontrol edilir. Atak başlangıç aşaması ise “Atak yapan takımın, topun hâkimiyetini kazandıktan sonra, rakip ceza sahasına doğru topla ilerlemeye başladığı noktadır.”

Almanya’da benzeri oldu

VAR, atak başlangıç noktasının gerisine dönemez! Galatasaraylı oyuncu Babel, topu kazanırken, oyun kurallarını ihlal etmedi. Topa sahip olup atağa başladığı andan itibaren penaltı olana kadar oyun kurallarına aykırı bir durum gerçekleşmedi. Dolayısıyla Galatasaraylı oyuncu topu kazanmadan topun oyun alanı dışından çevrilmesi, VAR’ın müdahale alanı dışındaydı. Mantığımıza yatmasa da burada VAR devreye girmemeliydi. Benzer pozisyon bu yıl Kasım ayında Alman 2. Ligi’nde Dresden-Wehen maçında oldu ve ilgili takım kural hatası itirazında bulundu.

Yeterli nitelik ve nicelikte hakem kadrosu olmadığı için yine “patlak teker” üzerinde yol alacağımız bir hafta yaşayacağımızı düşünüyorum. MHK’nin iyi niyetinden şüphe duymayanlardanım. Hatalı atama ve ve uygulamaları var ancak kadro darlığı da harekat alanlarını daraltıyor.

Lider Sivas’ın Fenerbahçe ile oynanacağı maça Ali Palabıyık atandı. Başka alternatifi de yoktu. Bu sezon 9. kez sahaya çıkacak olan Palabıyık neredeyse tamamında 4 büyük takımın maçlarını yönetti. Atamaların alt metni bize şu mesajları veriyor:

*Haftaya oynanacak Fenerbahçe-Beşiktaş derbisine Halil Umut Meler’in çıkacağı neredeyse kesinleşmiş görünüyor.

*Kasımpaşa-Beşiktaş maçını yöneten Arda Kardeşler beli ki büyük takım maçı sonrası kırık not almış ve kızakta kalmış.

*11. haftadaki Denizli maçında Beşiktaşlı Diaby’e yapılan yaralayıcı darbeye sarı kart çıkartan Özgür Yankaya, 3 hafta sonra dönüyor.

*Fenerbahçe’nin kazandığı maçlardan sonra, ‘hakemler cezalandırılıyor ve maç alamıyor’ iddiası bu hafta son buldu. Geçen hafta Kadıköy’e çıkan Ali Şansalan, Galatasaray-Ankaragücü maçını yönetecek.

*10. haftadaki Trabzon-Göztepe maçında VAR masasında olan ve Sörloth’un penaltısına tepkisiz kaldı diye eleştirilen Koray Gencerler, bir daha düdük çalma şansı bulamadı. *Kayseri-Rize maçında Özkahya VAR masasında, Aydınus sahadaydı. Kayseri golü öncesi faul beklentisi olan pozisyonu, Aydınus kenarda tekrar izlemesine rağmen gol olarak değerlendirmişti. VAR masasındaki Özkahya haklıysa, Aydınus maç almamalıydı; Aydınus’un kararı doğruysa, Özkahya maç almamalıydı. İkisi de maç aldığına göre hatalı olan kim, onu çözemedim.

*5.haftadaki Beşiktaş- Başakşehir maçı sonrası sözleşmesi fesh edilen Suat Arslanboğa, VAR hakemi olarak lige dönüyor. Daha önce 1 kupa, iki 1.lig maçı yöneten Arslanboğa yakında affa uğrayacağa benziyor.

Son günlerin önde gelen tartışmalarından biri VAR incelemelerinin uzun sürmesi. Örneğin, geçtiğimiz hafta Galatasaray’ın iptal edilen golü, Kasımpaşa’nın ofsayt bayrağına rağmen geçerli sayılan golü... Maça ara verip tüm ihtiyaçlarımızı karşılayıp ekran başına döndüğümüzde, hakem pozisyonu ancak karara bağlanmıştı! VAR odasında; hakemlere yardımcı olması, istenilen tekrar görüntüleri hazırlaması, ofsayt çizgilerini hakemin talimatı doğrultusunda çizmesi için bir operatör görevlendiriliyor. Kamera sayısının arttırıldığı maçlarda operatör sayısı da artıyor.

Pratiklik ön planda

VAR, operatör yardımıyla pozisyon tekrarlarını izliyor. “Pilot altı kamerayı görmek istiyorum!” ya da “Ters açı kamerasını hazırla!” gibi talimatlar veriyor. Ofsaytlarda hızlı karar verebilmek için topa temas anının tespiti ve çizgilerin hangi görüntü üzerinden çizileceğinin belirlenmesinde operatör katkısı önemli. Çizgiler ise hakemin talimatlarıyla, tamamen operatör maharetiyle hazırlanıyor. Hızlı karar verebilmek için, hakemin pratikliği elbet önemli ama operatörün pratikliğinin katkısı minimum yüzde 60 oranında!

Operatörler yeni

Bu operatörler teknoloji tedarikçisi Hawk-Eye şirketinin elemanları. Şirket tarafından belirlenip istihdam edilen kişiler. Son haftalarda, Hawk- Eye 3-4 yeni operatörü sisteme dâhil etti. Henüz bu elemanlar pratiklik konusunda tam kapasiteye ulaşmış değiller. Dolayısıyla anlamsız gecikmelerde bu operatörlerin acemiliklerinin rolü büyük...

Frekanslar karışırsa!

Yakın zamanda İFAB’ın onayıyla takımların teknik ekibi ile sağlık ekibi arasında telsizle iletişime izin verildi. Bazı takımlarımız bu telsiz iletişimini kullanıyor. Zaman zaman takımların telsiz sistemi, hakemlerin iletişim kalitesini düşürüyor ya da tamamıyla kesintiye uğratıyor. Bu olumsuzluk şimdilik zaman kaybı dışında bir sıkıntı yaşatmadı. Bağlantının bu sebeple kesildiği ve geri gelmediği, kararın VAR’sız verildiği kritik bir maçta neler olur, düşünmek bile istemiyorum... Hele bir de “Bu takımlar hakemlerin konuşmalarını dinliyorlar!” tartışması çıkarsa şaşırmam.

Kalite çok düşük

Kullanılan teknoloji ile ilgili bir diğer sorun da VAR merkezine giden görüntülerin, çözünürlüğünün hayli düşük olması. Kritik anlarda; “Kameraya uzak bir ihlalin tespiti, topa temas anının tespiti, ofsaytlarda önde ya da geride olan uzvun tam olarak belirlenmesi ve işaretlenmesi” gerektiğinde ekrandan görüntünün yaklaştırılması, büyütülmesi gerekiyor. Fakat görüntü kalitesinin evlerimize ulaşan görüntülerin kalitesinden daha düşük olduğu gerçeği var. Görüntüyü büyüterek yaklaştırdığınızda, görüntü dağılıyor ve sağlıklı değerlendirme çok kolay yapılamıyor.

Arda Kardeşler 1 Ocak 2020 itibariyle göğsüne FIFA kokardını takacak. Böylesi bir taltife rağmen, ligimizde yönettiği her maçtan sonra eleştirilerden kurtulamıyor. Dün de çaldığı/çalmadığı düdüklerle, gösterdiği/göstermediği kartlarla standardı tutturamadı. Başarısız bir yönetime imza attı. Maçın 15. dakikasında Karim Hafez’e gösterdiği kırmızı karta katılmıyorum. Atiba topu Hafez’den kurtarmaya çalışırken ayağından fazla açıyor. Topun hızı da çok fazla... Atiba’nın topa yetişme ihtimali kadar kalecinin de topa yetişme ihtimali var. Dolayısıyla ortada yüzde 100 bir gol atma şansı yok! Bu pozisyonda kırmızı kart göstermek yerine sarı kart daha doğru olurdu.

Standardı tutmadı!

Diğer yandan pozisyonda Atiba’nın az da olsa topu yakalama ihtimalinin varlığı, pozisyonu “açık, bariz hata” olmaktan çıkartıyor. Bu yüzden de VAR devreye giremiyor. Kasımpaşa’nın 28. dakikadaki ilk golünden önce Vida’ya yapılan net bir temas görünmüyor. Görüntüler bizi yanıltmıyorsa ben Koita’nın ayağını yere bastığını görüyorum. Dolayısıyla devam kararı bence doğru. 54. dakikada Koita’nın Gökhan’ın yüzüne doğru yaptığı hamlenin karşılığı sarı kart olmalıydı ve bu dakikada Koita 2. sarı karttan atılmalıydı. Maçta 8 sarı, 1 kırmızı kart çıktı ve kartlar arasında tam bir standart yoktu.

Halil Umut Meler maç genelinde başarılı sayılabilecek bir yönetim gösterdi. Adem’in attığı goldeki ofsayt kararı doğruydu. 19. dakikada N’Sakala’nın açık olan koluna gelen topun temas etmesinde çaldığı penaltıda yanılmadı. 34’te ceza sahası içinde Donk’un eline çarpan topta hakemin devam kararı da doğruydu, çünkü eli vücuduna kapalıydı. 10. dakikada Seri’nin rakibinin yüzüne gelen eline bir sarı kart çıkmalıydı. 15’te ise Marcao’nun, Alanyalı Bammou’nun ayağına bastığı pozisyonda da sarı gerekirdi. Maçtaki hataları bunlardı.

Ligin genç ve bu tür maçlar için tecrübesiz hakemi Ali Şansalan başarılı bir maç çıkarttı. Faullerde ve kartlarda doğruluk oranı yüksekti. 12’de Muriç penaltı bekledi. Penaltı değildi, hem de ofsayttaydı. 23’te beraberlik golünde, Isla ofsaytta değildi. Rakip pası kesmek için bilinçli temas etti. 26’da Kruse’nin golünde hakem yanılmadı. Değişen kurallara göre gol olan pozisyon öncesi ele temas eden toplar ihlal sayılıyor.

Tartışmalar sonlandı

Haftalardır dile getirilen bir iddia var. “Fenerbahçe maç kazanırsa, o maçın hakemi cezalandırılıyor ve sonraki hafta maç verilmiyor!” deniliyor. Bu iddiaya katılmadığımı daha önce ifade etmiştim. Şansalan’ın sorunsuz maç yönetmesi bu tartışmayı da sonlandıracaktır. Çünkü sorunsuz yönetiminin ödülü olarak haftaya büyük olasılıkla MHK ona tekrar maç verecektir.

Malatyalı Farnolle ve Fenerbahçeli Altay’ın kurtardığı penaltılar sonrası yaşananlar, gündemimizi hayli meşgul etti. Öncelikle şunu belirtelim. Penaltı vuruşlarında ‘kalecinin çizgiyi terk etmesi ve golü kurtarması’ VAR’ın müdahale yetkisindedir. Diğer yandan, VAR’ın müdahale edebilmesi için, VAR felsefesi gereği, ihlalin ‘açık, bariz, net’ olması gerekir. İşte tartışma tam burada başlıyor: Kaleci çizgiyi ne kadar terk ederse; açık, bariz, net bir ihlal olarak kabul edilecek?

Uilenberg standardı açıkladı

Hakemlerimizin eğitiminden sorumlu Uilenberg seminerlerde bu tür pozisyonların standardını daha önce açıkladı. “Kalecinin 1 metreye kadar yaptıkları ihlaller; açık, bariz, net ihlal olarak kabul edilmeyecek, 1 metreden daha az olan ihlale VAR müdahale etmeyecek! Kaleci 1 metreden fazla açılarak bir ihlal yapmışsa; açık, bariz, net bir ihlal kabul edilecek ve VAR müdahale edecek” demişti. 1 metreden daha az olan ihlaller sahadaki hakemin sorumluluğundadır ve VAR müdahalesi gerekmez diye de konu bağlanmıştı. Hatta bu ders sırasında itiraz eden, sanki bu günleri gören ve üst üste denk gelecek bu tür pozisyonların sorun olabileceğini söyleyen hakemler de olduğunu duymuştum.

Aydınus’un müdahalesi doğru

Sonuç olarak; böylesi pozisyonlarda hakemlerin alması gereken tavır, hakemlere önceden iletildi. Bu açıdan baktığınızda; Malatyaspor maçında Farnolle’ün ihlaline Mustafa Öğretmenoğlu’nun karışmaması, hakemlere verilen eğitime uygun bir tavırdı. Dolayısıyla Öğretmenoğlu’nun sonraki hafta da görev alması normaldi. Sorumluluk o pozisyonda VAR’da değil, hakemdeydi. Altay’ın ihlali ise 1 metreden fazla olduğu için; Fırat Aydınus’un aldığı eğitim gereği yaptığı müdahale tartışılmayacak kadar doğruydu. Bu durum, IFAB’ın protokole koyduğu ‘açık, bariz, net’ ifadelerinin ne kadar muğlak olduğunu da belli oranda ortaya koyuyor. Adalet duygusunu zedelemeyecek bir standarda ihtiyaç olduğu da açıkça ortaya çıkıyor.

Ümit Öztürk, geçtiğimiz sezonun 21. haftasında yönettiği Galatasaray- Trabzonspor maçından sonra Trabzonspor cephesinin tepkisini çekmişti. Bu sebeple sezonu kapattı ve sezon sonuna kadar maç alamadı. Uzun süre maç alamadığı için de 2020 yılı FIFA listesinden ismi çıkartıldı, yerine Arda Kardeşler alındı. Gol kararı doğru Bu sezon başından itibaren tekrar görev almaya başladı ve sezon başından bu yana 3 maç yönetti. Dün gece itibariyle de 10 ay aradan sonra, ilk kez bir üç büyük maçında sahaya çıktı. Bu sebeplerle tedirginliği her halinden belliydi ancak bir o kadar dikkatliydi. Çaldığı/çalmadığı düdüklerinde, gösterdiği/göstermediği kartlarında doğruluk oranı çok yüksekti, başarılı bir maç tamamladı. Beşiktaş’ın 2. golü öncesi Caner topu çevirdiğinde topun tamamı, iz düşümü olarak, çizgiyi terk etmemişti. Gol kararının verilmesi doğruydu.