Bu hafta Merkez Hakem Kurulu’nun işi hiç de kolay değil. Derbiyi yönetmeye aday ve performansı yeterli olan bir hakem ellerinde yok! Evet, yanlış duymadınız. Yok! Dolayısıyla, kimi atarlarsa atasınlar, eleştirilmekten kurtulamayacaklar. Geçtiğimiz hafta Cüneyt Çakır Beşiktaş, Ali Palabıyık da Fenerbahçe maçında görev yaptı. Dolayısıyla derbide düdük çalma şanslarını kaybettiler. İki FIFA hakemimiz Halil Umut Meler ve Alper Ulusoy ise, böylesi zor maçlarda görev yapacak; bilgi, birikim ve tecrübeye sahip değiller. Hüseyin Göçek ise, Gençlerbirliği-Antalyaspor maçında yaşadığı sakatlığı halen atlatamadı.

Aydunus’a veto var

Fırat Aydınus şu an için Türkiye’nin en formda birkaç hakeminden biri. Normal şartlarda bu derbiyi onun yönetmesi gerekir. İki hafta önce Galatasaray- Fenerbahçe maçında da görev yaptı ve performansıyla parmak ısırttı. Ne var ki, onun için Beşiktaş takımının vetosu var! Geçtiğimiz sezonun 5. haftasında (21 Eylül 2015) yönettiği Gençlerbirliği- Beşiktaş maçının ardından bir daha Beşiktaş maçı yönetemedi. Halis Özkahya’nın durumu da Aydınus’tan farklı değil. O da önceki sezonun 6.haftasında (27 Eylül 2015) yönettiği Beşiktaş-Fenerbahçe maçında Adem Gülüm’ü atmadığı ve önceki Meireles olayının birikimiyle, Aziz Yıldırım’dan veto yedi. Son yönettiği Bursaspor-Galatasaray maçındaki başarısız performansını da unutmamak gerekir.

Serkan Çınar’ı atamadı

Tabii ki bir kulübün, bir hakemi istemiyor olması kriter değildir. Olmamalıdır da! Fakat işbaşındaki Namoğlu Kurulu; maçlara hakem atamayı unuttu, seminer için gelen hakemleri havaalanında unuttu ancak vetolu hakemlerin hangi maçlara atanmayacağını hiç unutmadı. Fırat Aydınus’u Beşiktaş, Halis Özkahya ve Özgür Yankaya’yı Fenerbahçe, Bülent Yıldırım ve Cüneyt Çakır’ı Trabzonspor, Serkan Çınar’ı Galatasaray maçlarına hiç atamadı. O yüzden bu standardını(!) bu hafta da bozmaz ve derbiye yasaklı hakem(!) atamaz diye düşünüyorum. Bu şartlarda geriye iki isim kalıyor: Bülent Yıldırım ve Mete Kalkavan. Bu sezonun performansı en düşük isimleri olmalarına rağmen, bu iki hakem derbinin en önemli adayları konumundalar.

Kalkavan plase olur

Kısacası; performans değil, ‘kulüplerin kabulü’ yine en önemli tercih sebebi olacak. İki takımı da bu sezon yönettiği maçlarda üzmeyen, hatalarını iki takım lehine yapmış olan Bülent Yıldırım öncelikli tercih olacaktır diye düşünüyorum. Namoğlu’nun aklında Kalkavan olsa; 10 gün önce kupada Fenerbahçe maçına vermezdi diye düşündüğümden, onu maçın plasesi olarak görüyorum.

Ligin sonu yaklaşıyor. Önceki yıllarla kıyaslarsak, kıran kırana bir lig oynanmıyor. Böyle bir lig, her Merkez Hakem Kurulu’nun hayalidir. Kaybeden takım çok isyan etmez, tartışmalar uzun sürmez, hakemler ve kurul çok fazla yıpranmaz. Ama gelin görün ki, durum hiç de öyle değil. Yusuf Namoğlu başkanlığındaki kurul; gündeme gelmek için mutlaka bir konu buluyor, eleştirilmekten kurtulamıyor. Yapılan hakem hatalarını konuşmaya sıra bile gelmiyor.

Skandal atama!

Merkez Hakem Kurulu, Pazartesi 20.00’da oynanacak Bursaspor-Galatasaray maçının gözlemcisini Sefer Altuntaş olarak açıkladı. Yine aynı kurul, Salı günü saat 16.00’da oynanacak Ümraniye-Denizlispor maçının gözlemcisinin de Sefer Altuntaş olduğunu duyurdu. Bu; akla ve mantığa uymayan, daha önce de örneği olmayan bir atamaydı: “Bursa’daki bir maçta görevli olan gözlemci; maç bitimi toplantısı, farklı bir şehre seyahat, 3 saati aşan gözlemci raporunun yazımı ve hiç dinlenemeden yeni bir maçta görev!”

Yanlışı kabul etti

Belli ki Namoğlu, Bursaspor maçının henüz oynanmadığından habersizdi ve daha önce oynanıp bittiğini düşündü veya Bursaspor maçına Sefer Altuntaş’ı atadığını unuttu. Üçüncü bir seçenek mümkün görünmüyor. Ben ve benim gibi bu işi takip edenler sosyal medya mecralarında bu atamayı eleştirince; maçın gözlemcisi hiçbir açıklama yapılmadan değiştirildi. Bu değişiklikle Namoğlu ve kurulu, hata yaptığını kabul etmiş ve düştüğü yanlışı düzeltmiş oldu.

Bu konuda bile...

Düşünüyorum da... Teknolojiden faydalanmaya bile gerek yok! “Bakkal defteri” tutsanız, böyle bir yanlışa düşmezsiniz. Maçlara hakem atamayı iki kez unutmuş bir kurul için, bu çok önemli (!) bir hata sayılamaz, hatta sıradan (!) bir hata diyebiliriz. Ancak bu hata basit olmayan bir gerçeği bize çok net anlatmaya yetiyor: “Bu kadar temel bir konuda dahi doğruyu bulamayan bir kurul, daha önemli konularda nasıl bir başarı gösterebilir?”

Sadece gözlemci değil

Siz yapılan hataların bu kadarla sınırlı kaldığını mı düşünüyorsunuz? Her hafta yapılan görevlendirmelerden sonra kaç hakem ve gözlemcinin maçı değişiyor biliyor musunuz? Yapılan atama yanlışlarını hakemler fark ediyor ve maça çıkmak istemiyor, maçı iade ediyor. Basın açıklaması yapılmadan görevler değişiyor. Siz onlardan haberdar olamıyorsunuz. TFF yetkilileri arzu ederlerse hangi değişiklikler oluyor, kısa bir araştırma ile bulabilirler. Mesela bir araştırsınlar! Ümraniyespor-Denizlispor maçının sadece gözlemcisi mi değişmiş? Hakemi de değişmiş olabilir mi?

Şimdi asıl soru şu: Mevcut Namoğlu Komitesi’nin önünde kritik iki görev var.

1-Önümüzdeki sezon görev yapacak hakem kadrosunun belirlenmesi.

2-Video Yardımcı Hakem sistemine geçiş ve Video Hakem Kadrosunun seçimi.

Masa başında çok basit konularda bile çuvallayan, sağlam bir ajandası ve görev bilinci olmayan bir kurulun; bu çok önemli bu iki konu hakkında icraat yapmasına müsaade edilecek mi? Yoksa sezon sonu gelince TFF yetkilileri Namoğlu’na: “Bize artık müsaade, biz yolumuza yeni bir kurulla devam edeceğiz” diyecekler mi?

Farklı skorla tamamlanan maç, Özkahya’nın şansıydı. Galatasaray’ın puan kaybetmesi durumunda, maçın hakemi fazlasıyla eleştirilecekti. Çünkü, maç süresince Halis Özkahya önemli hakem hatalarına imza attı. Maçın henüz 23. dakikasında Ertuğrul’un ayağıyla vurduğu top, doğal konumda olmayan kolundan döndü. Bence karar penaltı olmalıydı ancak Özkahya devam dedi.

Bu pozisyonun izahı yok

42. dakikada Faty, Ahmet Çalık’ın kafasına kramponlarının tabanıyla vurdu. Bu hareketi yaparken Ahmet karşısındaydı ve onu görüyordu. Rakibin sağlığını tehlikeye sokan, yaralayıcı ve şiddet içeren hareketler; kırmızı kartı gerektirir. Bu pozisyonun; yorumu, izahı yok! Kesinlikle kırmızı kart gösterilmesi gereken bir pozisyondu ancak hakem sarı kart göstererek önemli bir hata yapmış oldu. Maçın son golü öncesi Yasin-Şamil mücadelesinde Bursasporlular faul beklediler. Hakemin devam kararını çok fazla eleştirmem ve “hakem hücum futboluna prim tanıdı” diyebilirim. Fakat pozisyonu dikkatli bir şekilde izlediğinizde Yasin’in eliyle, Şamil’i başından ittiğini görürsünüz. O yüzden faul kararı verilmesinin daha uygun olduğunu düşünüyorum.

Haftanın mücadelesi hakemler açısından beklenenden daha rahat geçti. Cüneyt Çakır bir sarı kart hatası dışında başarılı bir maç yönetti.

Maçta tartışılacak, önemli tek bir pozisyon olduğunu düşünüyorum. Başakşehir ’in ikinci golünden önce, golü atan Adebayor, ofsayt pozisyonunda değildi ancak golün pasını veren Visca ofsayt pozisyonunda idi. Bu maçın ardından, önümüzdeki hafta oynanacak olan derbinin önemi arttı. Çakır ve Palabıyık ’ın, Fenerbahçe ve Beşiktaş maçı yönettiklerinden derbide düdük çalma ihtimalleri kalmadı. Hüseyin Göçek ise sakat... H.Umut Meler ve Alper Ulusoy henüz derbi için yeterli tecrübeye sahip değil. Son haftaların en formda hakemi Fırat Aydınus ise; nedendir bilinmez, 21 Eylül 2015’ten beri Beşiktaş maçlarına verilmiyor. Diğer bir aday Halis Özkahya, 27 Eylül 2015 ’ten beri Fenerbahçe maçlarına atanmıyor.

Derbiyi Aydınus yönetir!

Namoğlu inadını yener ve performansa göre bir atama yaparsa; bu maçı Aydınus yönetir, Özkahya plasesi olur. İnadını yenemeyen Namoğlu ’nun Şapkadan tavŞan çıkarma ihtimali daha yüksek görünüyor. Öyle bir durumda son haftanın en baŞarısız hakemlerinden Bülent Yıldırım maçın hakemi olur, plasesi de son haftaların diğer bir baŞarısız hakemi Mete Kalkavan olur.

Maçta hakem açısından iki kritik pozisyon yaşandı. İlki 83. dakikadaydı. Rizespor kalecisi Gökhan, Lens’in önündeki topa ayak tabanıyla vurdu.

Bana göre bu kontrolsüz müdahalenin karşılığı penaltı olmalıydı. Saadane’nin ikinci sarı kartla oyundan atılmasına ise katılmam mümkün değil. Saadane bu pozisyonda kalecinin elindeki topa dokundu.

“Kalecinin kontrolündeki topa müdahale etmek” sadece endirekt serbest vuruşu gerektirir. Asla sarı kart gerektirmez. Sarı kart için daha fazlasına ihtiyaç vardır. Bunların hiçbirisi bu pozisyonda yoktu. Dolayısıyla sarı kart da gereksizdi.

Ligin sonu yaklaşıyor ancak ‘kıran kırana bir şampiyonluk yarışı var’ diyemeyiz. Galatasaray ve Fenerbahçe lige havlu atalı çok oldu. Başakşehir’in şampiyonluk iddiası sürse bile, Beşiktaş’ı son haftalarda yeterince zorlayamadığı da aşikâr. Düşme hattı da çok farklı değil. Bir mücadele var ancak son üç sıradaki takımlar, bir türlü yukarıdaki takımlara yaklaşamıyorlar. Önceki yıllara nazaran kıyasıya bir mücadeleye şahit olamıyoruz. Bu durum da Namoğlu’nun işini fazlasıyla kolaylaştırıyor, yaptığı atamalar ya da uygulamalar çok fazla tartışılmıyor.

2 hafta sonra gidiyor

Bu haftanın en kritik ve Başakşehir’in ‘tamam mı, devam mı?’ maçına; ligimizin en önde gelen hakemi görevlendirildi. U21 Dünya Kupası için 2 hafta içinde ülkemizden ayrılacak olan Çakır, bu sezonki son maçlarından birini yönetecek. Çakır’ın normal şartlarda bu maçı rahatlıkla yöneteceği aşikâr bir durum. Geçmişte Çakır’la ilgili talihsiz bazı açıklamaları olan Fikret Orman’ın dahi bu atamayı fazla problem etmeyeceğini düşünüyorum.

Mete Kalkavan’ı izlerken, dünya hakemliğinden ne kadar koptuğumuzu gördüm. Sonuca tesir eden bir hatası olmamış olabilir ancak maçın ilk dakikasından, son dakikasına kadar gördüğünü değil, düşündüğünü çalan bir hakem izledim. Bir FIFA hakemi düşünün ki; 25.dakikada Mahmut, Ozan’ın ayağına basıyor...

32’de Van Persie’nin kolu Mahmut’un burnuna geliyor, Mahmut oyunu terk etmek zorunda kalıyor... 45’de Caiçara Ozan’a kontrolsüz faul yapıyor... 90’da Aatif, Eren’in ayağına basıyor ve hakem sarı kart olması gereken bu pozisyonlarda elini cebine atmıyor! 86’da sarı kartı olan Emre, Salih’in ayağına kontrolsüz şekilde basıyor. Emre’nin ikinci sarı kartla oyundan atılması lazım ancak hakem pozisyona devam diyor.

3 gün önce yönettiği Eskişehirspor- Sivasspor maçı sonrası yaptığı hatalarla 1.ligin şampiyonluk yarışına etki eden bir hakemi, üç gün sonra kupa yarı finaline atamak, en
baştan bu tarz yönetime davetiye çıkartmaktır.

IFAB’ın en tepesindeki isim David Elleray ve UEFA adına sistemi yöneten Roberto Rosetti bulundukları platformlarda sürekli şu ifadeleri kullanıyorlar: “Bu sistem başladıktan sonra kalkmaz, sadece gelişir. Bugün Video Yardımcı Hakem (VAR) denemelerine onay verildiğine göre, gelecekte VAR futbolun bir parçası olacaktır.”

Yetkileri artıyor

VAR sistemi zaman geçtikçe şekilleniyor. Her deneme sonrası yeni kararlar alınıyor. Bugün itibariyle VAR’ların müdahale alanları genişletilmiş görünüyor. Maçın hakemi istesin ya da istemesin; atılan her gol, verilen her penaltı ve kırmızı kart kararı mutlaka VAR tarafından gözden geçirilecek. Hata varsa düzeltilecek. Bununla birlikte her penaltı ve kırmızı kart (ikinci sarı kart hariç) beklentisi olan pozisyonların da doğruluğu kontrol edilecek. Penaltı, kırmızı kart ve goller; atağın başladığı ilk andan itibaren tekrar izlenerek, herhangi bir ihlal olup olmadığına bakılacak. Golden, kırmızı karttan veya penaltıdan önce, atak başlangıcından itibaren bir ihlal olmuşsa karar iptal dilecek.

Belirlenen temel prensipler

✓Amaç çok net hataları ve maçın gidişatını etkileyecek gözden kaçan ciddi ihlalleri tespit etmek.
✓Hakemin kararı; açık bir şekilde yanlış olduğu tespit edilmedikçe, değiştirilemeyecek.
✓Maçın hakemi VAR’dan bağımsız olarak, mutlaka bir karar verecek. Hakemin karar vermekten imtina ederek, pozisyonları VAR yardımıyla değerlendirmesine izin verilmeyecek.
✓Kararın doğruluğu, hızlı karar vermekten daha önemli olduğu için; pozisyon tekrar gözden geçirirken hakemler üzerinde herhangi bir zaman baskısı söz konusu olmayacak.
✓Şeffffaflflık önemlidir. Hakem pozisyonu saha kenarında tekrar izleyecekse, görünür kalmaya devam etmelidir.
✓Pozisyon sonrası, VAR katkısıyla hakemin kararı değişse bile; verilmiş olan sarı ve kırmızı kartlar iptal edilmeyecek. (Umut vaat eden atağı veya bariz gol şansını önlemekten gösterilmiş kartlar hariç)

VAR’da görev bölümü

✓VAR odasında, 2 video hakem ve 1 teknik eleman görev yapacak.
✓Bu hakemler VAR1 ve VAR2 olarak adlandırılacak. VAR1 asıl yetkili ve hakemle iletişime geçen kişi olacak.
✓VAR1 ve VAR2 üsteki ekrandan maçı izleyecek. Bir olumsuzluk hissedildiğinde, VAR1 alttaki ekranlara yönelecek. Alttaki ekranlara görüntü 3 saniye gecikmeli gelecek. VAR1 hataya odaklanarak pozisyonu tekrar izlemiş olacak.
✓VAR1 o an için karar veremez ve pozisyonu farklı açılardan tekrar izleme ihtiyacı hissederse, teknik eleman en iyi 4 açıyı VAR1’in önündeki ekrana aktaracak.
✓VAR2 gözünü akan oyundan hiç ayırmayacak; VAR1 pozisyon tekrarı izlerken, VAR2 devam eden oyunda oluşabilecek olumsuzlukları takip edecek.
✓Ofsayt tespiti, yayıncı kuruluşun pierosundaki gibi çizgilerle yapılacak. Yalnız sistem sayısal bir değer vermeyecek, ofsayt olup olmadığına gözle karar verilecek.
✓Bütün konuşmalar ve video odasının görüntüsü kaydedilecek. İzin verilen konular dışında hakemlerin yardım talebinde bulunmalarına izin verilmeyecek.
✓Video yardımının kullanıldığı tenis, voleybol gibi sporlarda oyuncular ve coachlar hakemlerden pozisyonun tekrar izlenmesini talep edebiliyorlar. Futbolda ise bu yol kesinlikle kapalı. Çünkü VAR’lar tartışma olabilecek tüm kararları zaten check ediyorlar. Ayrıca bu yolun açılmasının, oyunu yavaşlatmak için bir taktik fırsat haline dönüşmesinden korkuluyor.

Sistemin teknik detayları

✓Yayıncı kuruluş kameraları kullanılamayacak.
✓14 ila 20 adet hareketsiz, sahayı sabit gören kameralar kullanılacak.
✓Yüksek kalite ekranlar, akıllı telefonlarda olduğu gibi dokunmaya duyarlı olacak. Görüntü elle yakınlaştırılıp, uzaklaştırılabilecek.
✓Ofsayt tespiti için topun vurulduğu anı bir ekrandan, savunma oyuncularının konumunu bir başka ekrandan görebileceksiniz. Ekranlar arasında zaman senkronu olacak.
✓Sistemin içinde gol çizgisi teknolojisi de olacak.