EURO 2016'da büyük bir turnuvaya ilk kez katıldığından beri 42 yaşındaki Szymon Marciniak ilgimi çeken bir hakem. Saha içi kabiliyeti, donanımı ve oyuncularla iletişimi üst düzey bir kişilik. 2018 Dünya Kupası kadrosunda da olan Polanyalı hakem, EURO 2020’de ise sağlık sorunları nedeniyle yoktu. 20 yıldır hakemlik yapan Marciniak, Şampiyonlar Ligi’nde 40'ın üzerinde maç yönetti. Dünya kamuoyu; Arjantin-Fransa finalinin bu atamasını biraz şans, biraz siyasi, biraz da başarı olarak görüyor. Aslında Avrupa hakemliğinde bir sıralama yapacak olsanız Marciniak ilk sıralarda olmaz. Taylor, Orsato, Makkelie, Vincic, Oliver, Turpen muhtemelen daha önce akla gelir.

Büyük finali yok

2018’de yönettiği UEFA Süper Kupa haricinde, Polonyalı hakemin kariyerinde henüz büyük bir finali yok. Arjantin bu turnuvada 7. maçına çıkacak ve tüm maçlarını Avrupalı hakemler yönetmiş olacak. Konfederasyon tarafsızlığı ilkesi de ilk kez yine bir Arjantin maçında bozularak, Polonya Arjantin maçına Hollandalı bir hakem atanmıştı. Son bir istatistik daha verecek olursam bu maç Marciniak’ın kariyerinde 5. Dünya Kupası karşılaşması ve bunların 3’ü Arjantin maçı!

Gelinen nokta...

Bu finalin Dünya Futbol tarihinde ilginç bir ilki barındırdığını tespit ettim. Maçın yardımcı hakemi Tomasz Listkiewicz’in babası Michal Listkiewicz 1990 yılında oynanan Almanya Arjantin maçının yardımcı hakemi olarak görev yapmış. Hem baba hem de oğulun bir Dünya Kupası finalinde hakemlik yaptığı tek an bu final olacak. Bizde hala, “Babadan oğula hakemlik olur mu?” tartışmaları yaşanırken, dünyanın geldiği nokta burası.

TFF ve Kulüpler Birliği kanadından yapılan açıklamalara ve yansıyan kulis bilgilerine göre “yabancı VAR konusu” artık düşünce aşamasından çıkıp, icraata dönüşmüş görünüyor. Duyumlara göre görüşmelere başlanmış bile. İş bu aşamaya kadar gelip, görüşmeler başladığına göre artık geriye dönüş olmadığı açık. Ama ben hâlâ yabancı VAR tartışmaları hız kazanmışken, kafama takılan şu soruların cevabını bulamıyorum:

Cevap bekleyen sorular

● Yabancı VAR, her maç için mi gelecek yoksa seçilen maçlar için mi gelecek?

● Hangi maçın önemli olduğuna ve hangi maçlarda yabancı isimlerin görev yapacağına kim karar verecek?

● TFF’ye göre “x“ takımın maçı önemliyken, “y” kulüp benim maçım önemsiz mi diye yaygara koparmayacak mı?

● Sadece VAR mı yabancı olacak, yoksa AVAR’lar da yabancı olacak mı? Türkiye’de bazı hakem isimlerine karşı oluşan güvensizlik dolayısıyla “Yabancı VAR” talebi doğduğuna göre, AVAR’ın yerli olması aynı tartışmaları tetiklemeyecek mi? AVAR hakemi, VAR’ı etkiledi tartışmalarının önüne geçilebilecek mi?

●Tüm bu sorular içerisinde en merak ettiğim konu ise “lisan problemi” nasıl aşılacak? Hakemlerimizin yüzde 75’i İngilizce bilmiyor. VAR hakemleri maç içerisinde sadece hakemle değil, bazen yardımcı hakemlerle de diyalog kuruyor. Yabancı VAR atanacak maç tespit edildiğinde, yabancı dil bilen hakem ve yardımcı hakemlerden oluşan bir ekip ayarlayabilmek mümkün olacak mı? Bir tercümanın VAR odasına girmesinin mümkün olmadığı biliniyor mu? Ekipte bulunan bir hakemin tercümesinden faydalanmaya çalışmanın hem zaman açısından doğuracağı sıkıntının hem de yanlış bir tercümenin sonuçlarının nereye varacağının hesabı yapılıyor mu?

Anlayış bekliyorlar

Hakemler arasında, “yabancı VAR gelsin” diye bekleyenlerin sayısı hayli çoğunlukta. Hakemler, yabancı hakemlerin gelmesini, belki de kamuoyundan ve kulüplerden daha çok istiyorlar. Hakemler, “Yabancı hakem geldiğinde, tartışmalar büyürse, bizi anlamış olurlar; başarılı bir uygulama olur da hakem tartışmaları azalırsa, yine bu işin bize faydası olur” diye düşünüyorlar.

Yeni FIFA hakemleri belli

Son günlerde kamuoyunda “FIFA olmaya aday hakemler İngilizce sınavını geçemedi” haberleri var. Olayın aslı şu: Zorbay Küçük ve Cüneyt Çakır’ın yerine iki yeni FIFA hakemimiz olacak. TFF, bağımsız bir kuruluşa, FIFA olma şartlarını taşıyan hakemler için bir İngilizce seviye belirleme sınavı yaptırdı. Bu sınava zorlama olmadan, FIFA şartlarını taşıyan 11 hakem girdi. Bu hakemler içerisinde çok düşük not alan da oldu, FIFA hakemi olabilecek başarı düzeyini yakalayan hakemler de oldu. Seviyesi uygun olan Atilla Karaoğlan ve Erkan Özdamar isminde karar kılındı. Sınav başarı düzeyi düşük kalmamış olsa TFF, Ali Şansalan’ı FIFA listesi için değerlendirmeyi düşünüyordu. Şans Erkan Özdamar’a gülmüş oldu.

13. dakikada Pedro ayağını rakibinin kafayla oynama mesafesine kaldırıyor ve topla oynasa bile rakibinin kafasına da temas ediyor. Fenerbahçe golünün iptali ve çıkan sarı kart doğru bir karardı. 18. dakikada Ferdi’ye yapılan faulde çalınan penaltı yüzde yüz doğruydu. Eksik olan Giresunlu Arias’a gösterilmeyen sarı karttı. 41. dakikada sarı kartı olan Pedro, rakibine kontrolsüz bir müdahalede bulunuyor. Hakemin ikinci sarı kart kararının yerinde olduğunu düşünüyorum. 90+4’de Alper Uludağ top toplayıcı çocuğun attığı topu almayarak üzerinden atlaması çok sportmence değildi. Bu davranışıyla trübünleri de sinirlendirdi. Sahaya yabancı maddeler atıldı.

İkinci sarı doğru olurdu

Sarı kartı vardı, ikinci sarı kartı gösterse hakem daha doğru olurdu. Uzatmaların son dakikasında Serdar Aziz, ceza sahası içinde ensesine gelen darbeyle yerde kaldı. Görüntülere göre Serdar ensesine darbe aldığında top henüz oyuna girmemiş. Penaltı verebilmek için Giresunlu oyuncunun kol darbesinden önce topun oyuna girmesi gerekirdi.

Başakşehir - Galatasaray mücadelesi hakem konuşulacak bir maç olmadı. Galatasaray skoru erken buldu ve maç boyunca bırakmadı. Bu durum hakemlerin işini hayli kolaylaştırdı. Sahada kimse hakemi aramadı.

Maçta hakem açısından tek bir kritik pozisyon vardı. 44. dakikada Ndayishimiye, Toreira’yı ceza sahasında düşürdü. Kontrolsüz bir şekilde kaymıştı. Penaltı ve sarı kart kararı doğruydu. Aslında pozisyonda bariz gol şansı vardı ancak Başakşehirli oyuncu topla oynama şansı olduğu ve topla oynama niyetiyle kaydığı için kırmızı kart yerine sarı kart çıkması kurala göre doğru olandı.

Bu hafta, MHK ve hakemler için önemli bir hafta. Hakemler açısından sorunsuz bir hafta tamamlanırsa, Dünya Kupası arasında, uzunca bir süre gündemin uzağında kalacaklardır. Atanan hakemlere genel olarak baktığımızda, bu hassasiyet birkaç maç dışında gözetmişe benziyor. Hiç kimse bu atamaları “Yapay zekâ yapıyor!” demesin! Eğer öyle ise Burak Şeker ve Yasin Kol’un nasıl olup da 5 haftadır “Yapay Zeka” nın ekranına düşmediğinin anlatılması gerekir. Ya da “devirdiği çamlar bini aşan” Atilla Karaoğlan’ın, nasıl olup da haftanın en önemli maçı Başakşehir-Galatasaray maçına atanabildiğinin izahı gerekir!

Performansla ters orantı

Karaoğlan ilk 14 haftada 6 maçta görev aldı ancak performansı ile maç sayısı tamamen ters orantılıydı. Çok uzağa gitmeden son yönettiği Konyaspor-Kasımpaşa maçındaki performansına bakılınca bu maç için hazır olmadığını herkes görebilir. Fenerbahçe-Giresunspor maçına, bu sezon en çok görev alan Arda Kardeşler atanmış. Konyaspor-Fenerbahçe maçında Valencia’ya gösterdiği kırmızı kart nedeniyle Fenerbahçeliler’in tepkisini çekse de özellikle son maçlarında performans olarak vasat üstü hakemlerimizden. Kayserispor-Galatasaray maçının ilk dakikasında vermediği penaltıyı hatırlayanlar olabilir... O Pozisyon günahı ve sevabıyla VAR hakemine aitti.

Kalkavan, Trabzon’a

Son haftalarda tecrübe kazanmaya başladığının sinyallerini verdi. Trabzonspor-Ankaragücü maçında ise ligin en tecrübeli ismi Mete Kalkavan görev yapacak. Kalkavan ligin 5. haftasında Ankaragücü- Beşiktaş maçını yönetmişti. Ankaragücü tribünleri yönetimi dolayısıyla hayli sinirlenmiş, gösterdikleri tepkiler ve sahaya giren seyirci dolayısıyla okkalı bir ceza almıştı. Tribünlerin öfkesi bu kadar tazeyken, kısa sürede yine bir Ankaragücü maçına atanması “Yapay Zeka”nın kabahati olmalı!

Fenerbahçe-Sivasspor maçının 22. dakikasında, Serdar Aziz ceza sahası içinde topa kafa vurmaya çalışırken, kafasına belli belirsiz sürterek geçen top, doğal konumda olmayan eline geldi. Belli ki Video Yardımcı Hakem Özgüç Türkalp, Serdar’ın bilerek oynadığı topun eline geldiğini düşünerek pozisyonu devam ettirdi. Bence önemli bir yorum hatasına imza attı. Çünkü bu sezon benzer pozisyon Konyaspor-Gaziantepspor maçında yaşandı. Antepli Jevtovic, topa kafa vurmaya çalışırken kafasına sürterek geçen top, açık eline gelmişti. Ve maçın VAR’ı müdahalede bulunmamıştı.

Alioski’nin penaltısı doğru

MHK o maçın VAR’ı Hakan Ceylan’ı ertesi gün evine göndermiş, sonraki hafta da cezalandırarak görev vermemişti. Yani bu pozisyonla ilgili sadece benim değil, MHK’nin fikrinin de penaltı olduğunu söyleyebilirim. 48’de Batshuayi’nin ikinci sarı kartı doğru değildi. Oyuncunun rakibine herhangi bir kontrolsüz müdahalesi yoktu. 52. dakikada Robin Yalçın’ın Alioski’ye müdahalesinde çalınan penaltı doğruydu.

Maçın 11. dakikasında VAR yardımıyla Trabzonspor lehine verilen penaltı kararı doğruydu. 26. dakikada bu kez Michalak vücudunu genişleterek topu eliyle oynuyor. Bu da net bir penaltıydı. 54. dakikada Konyaspor’un ikinci golünde, Diouf’un topa koluyla temas ettiği itirazları oldu. Tüm açıları izlediğimde topun dönüş yönünden dolayı hissiyatım, topun Diouf’un koluna temas ettiği yönünde.

Ancak bu sadece bir hissiyat ve bunu görüntülerle kanıtlayamıyoruz. 17 kameranın açılarını dikkatle izleyen VAR hakemi de topun ele temasını ıspatlayamadığı için müdahalede bulunamadı. 82. dakikada Ikpeazu’ya çıkan ikinci sarı kart doğruydu. 87. dakikada ise Trabzonspor lehine verilen penaltının VAR müdahalesiyle iptali doğruydu. Penaltı öncesi Bartra’nın elle oynaması vardı.

Meler’in dün akşamki eleştirilecek yanı sarı kartlarında çok cimri davranması oldu. Çıkarttığı kartlarda hata yapmadı ama çıkartmadığı ve kendi hatalarından dolayı çıkartmak zorunda kaldığı kartlar epeyce fazlaydı

Maçın hakemi Halil Umut Meler’in dün en iyi yaptığı iş; sakin kalarak, atmosferin yükseldiği dakikalarda kontrolü elinden bırakmaması oldu. Oyuncuların kendisine olan tepkilerini görmezden gelmedi ve cezalandırdı. Ancak aynı hassasiyeti teknik adamlar için gösteremedi. Tabii ki teknik adamların maçı kartsız bitirmesine, 4. hakem Kadir Sağlam’ın gerekli uyarıları yapamaması ve hakemini bilgilendirmemesi de neden oldu.

Skoru etkileyen hata yok

Maçın tamamında herhangi bir ceza sahası pozisyonu yaşanmadı. Akılda kalan bir penaltı beklentisi yoktu. Akılda kalan bir kırmızı kart pozisyonu da yaşanmadı. Ancak Meler’in dün akşamki eleştirilecek yanı sarı kartlarında çok cimri davranması oldu. Galatasaraylılar'a çıkarttığı 3, Beşiktaşlılar'a çıkarttığı 4 sarı kartta da hata yaptı diyemem ama çıkartmadığı ve kendi hatalarından dolayı çıkartmak zorunda kaldığı sarı kartlar epeyce fazlaydı.

Weghorst'un dirseğini atladı

4’te Weghorst’un Nelson’un yüzüne gelen dirseğine, 9’da Barış’ın Gedson’u formasından çekmesine, 88’de Tayfur'un Rashica'ya faulüne, uzatma dakikalarında Nelson/Tayyip itişmesine mutlaka sarı kartlarını çıkartmalıydı.

73’te Mertens topu koluyla düzelterek önüne aldı. Sonrasında Redmond da Mertens’i düşürdü. Meler Mertens’in elle oynamasının yerine Redmond’un faulünü değerlendirince; itiraz eden Josef’e ve faulü yapan Redmond’a iki sarı kart çıktı.

89'da Icardi, Gedson’a faul yapmadığı halde Meler faul düdüğü çalınca Oliveira’nın tepkisine sarı kart çıktı.