Geçtiğimiz hafta Akhisar- Aytemiz Alanyaspor maçında ilginç bir olay yaşandı. Rakip kaleciyle birlikte topa yükselen Mustafa Yumlu, topu eliyle oynadı. Aynı pozisyonun içinde olan Caner ise bu elle oynamanın ardından kaleciye bir müdahalede bulundu. Maçın hakemi Mustafa Yumlu’ya sarı kartını gösterdi. Palabıyık, bu sarı kartı gösterirken; iki elini havaya kaldırarak, bir eliyle diğer eline dokunup, elle oynamadan dolayı kartı gösterdiğini beden diliyle anlatmaya çalıştı. Sarı kartı gören Yumlu, sonraki hafta oynanacak Beşiktaş maçında cezalı oldu. Fakat Caner, Yumlu ile birlikte hakemi ikna etti. Asıl kartı görmesi gerekenin kendisi olduğuna hakemi inandırdı. Hakem de Yumlu’ya gösterdiği kartı iptal ederek, Caner’e gösterdi. Böylece Yumlu önümüzdeki hafta cezalı olmaktan kurtuldu ve Beşiktaş’a karşı forma giyebilecek.

Aksi iddia edilemez

Burada MHK, sarı kartın faulden dolayı Caner’e gösterildiğini iddia edemez. Çünkü hakem açıkça, havadaki bir elini diğerine götürerek elle oynamaya bu sarı kartı gösterdiğini bütün stada anlatıyor. Burada topa elini uzatan Caner değil! Dolayısıyla kart açıkça elle oynadığı için Mustafa’ya çıkıyor. Görüntülere göre bunun aksini iddia etmek çok inandırıcı olmaz. TFF’nin konuyla ilgili doğrudan bir yaptırım uygulaması mümkün görünmüyor. Bu hatadan mağdur olduğunu düşünen tarafların TFF’ye yazılı müracaatı gerekir. Öyle bir müracaat var mı, bilemiyorum.

Hacettepe de yaşamıştı

2008-2009 sezonunda PFDK’nın hatalı kart gösterimiyle ilgili almış olduğu bir kararı hatırlıyorum. O sezon oynanan Galatasaray- Hacettepe maçında Zoko’nun görmesi gereken sarı kartı hakem Teli’ye göstermişti. Oyunun devamında Teli bir sarı kart daha görerek oyundan ihraç edilmişti. Bu hatanın düzeltilmesi için TFF’ye başvuru yapan Hacettepespor’un maçın tekrar oynanması talebi kabul görmemişti ancak PFDK, UEFA uygulamalarına atıfta bulunarak Teli’nin gördüğü sarı kartı iptal ederek, Zoko’ya gösterilmiş saydı. Tabi bunu yaparken Hacettepe’nin müracaatın yanında, hakemin de hata yaptığına dair beyanını almıştı.

Video Yardımcı Hakem (VAR) uygulaması tüm dünyada olduğu gibi, ülkemizde de deneniyor. Denemelerde yaşanan aksaklıklara göre yeni metot belirlenebiliyor ve bu metot protokoldeki yerini alıyor. Hiçbir ülke protokol harici bir uygulama yapamıyor. İlk günden itibaren yedi kez protokol değişti.

Şu an uygulanan Nisan 2017’de hazırlanan sekizinci protokol. Dokuzuncu protokolün eli kulağında! Her an yeni değişiklikler gelebilir.

Hazırlanan her bir protokol şu hususa özellikle dikkat çekiyor: “Video Yardımcı Hakemler sahadaki hakem kararını kontrol ederken, pozisyona ‘Hakemin kararı doğru muydu?’ diye bakmayacaklar, ‘Hakemin kararı BARİZ bir şekilde hatalı mıydı?’ diye bakıp, ona göre müdahaleye karar verecekler.”

Gelinen son noktada hakem kararına müdahale edilecek hususlar şu şekilde belirlenmiş:

Goller

■ Golü atan oyuncunun/takımın gol öncesi yaptığı ihlaller: (Bir rakibine faul, elle oynama, ofsayt)

■ Golden önce topun oyun alanı dışından çevrilmesi

■ Topun gol çizgisini geçip-geçmediği kararı (Kale Çizgisi Teknolojisi olmadığı durumlarda)

(Golden önce hatalı verilen; taç, korner, serbest vuruş gibi kararlara müdahale edilemez!)

Penaltı vuruşu

■ Yanlış verilen penaltı

■ Yanlışlıkla verilmeyen penaltı

■ Olayın gerçekleştiği yer (ceza sahasının içinde mi, dışında mı?)

■ Penaltı kararından önce ihlal

■ Penaltı kararından önce topun oyun dışından çevrilmesi

■ Penaltı vuruşunda kaleci ve vuruşu yapan oyuncu tarafından yapılan ihlaller(Kalecinin çizgiden öne çıkması, vuruşu yapan oyuncunun topa vurur gibi yapıp kaleciyi yanıltması)

■ Penaltı vuruşunda top direkten veya kaleciden geri döndüğünde, bir hücum oyuncusu veya defans oyuncusunun ceza alanı ihlali.

(Penaltı kararından önce hatalı verilen; taç, korner, serbest vuruş gibi kararlara müdahale edilemez!)

Kırmızı Kartlar

■ Şiddetli hareket ve tükürme

■ Ciddi faullü oyun

■ Bariz gol şansının engellenmesi

■ Bariz gol şansını engellemekten gösterilen bir kırmızı kart öncesi yapılan bir ihlal

■ Birçok oyuncunun karıştığı kavga ve benzeri durumlar.

(Sarı kartlara müdahale yok. İkinci sarı kartın gösterilmemesi veya yanlış gösterilmemesi durumunda da müdahale edilmeyecek.)

Yanlış oyuncuya kırmızı veya sarı kart

■ İhlal tespit edilmiş fakat yanlış oyuncu kart görmüşse Video Yardımcı hakem doğru oyuncunun kart görmesini sağlayacak.

**Goller, penaltı pozisyonları ve bariz gol şansının engellenmesi ihlallerinde, hakem oyunu, bahse konu olaya yol açan hücum hareketinin başlangıcından itibaren izler. Top kazanılırken veya hücum sırasında bir ihlal yapılmışsa; gol, penaltı ve bariz gol şansından gösterilmiş kırmızı kart iptal edilir.

Centilmence oynanan maçın son 35 dakikasında hakem Hüseyin Göçek konsantrasyon kaybı yaşadı ve bu periyoda 4 önemli hata sığdırdı. 56. dakikada Atiba’nın Traore’yi kolundan çekerek düşürdüğü pozisyonda karar penaltı olmalıydı ama Göçek devam dedi. 66’da Göztepe’nin Ghilas ile kazandığı golde net bir ofsayt vardı, iptal edilmeliydi. 67. dakikada ise Talisca ceza sahası ön çizgisinde topa doğru hareketlenmeye çalışırken, Kadu tarafından düşürüldü. İhlal, ceza sahası dışında başlıyor ancak ceza sahası içinde de devam ediyor. Burada karar penaltı olmalıydı. 85’te Leo’nun gördüğü kırmızı karta katılmıyorum. Kırmızı kart için olmazsa olmaz olan; şiddet, acımasızlık ve müdahalenin yoğunluğudur. Bu kriterlerin hiç birisi Leo ’nun müdahalesinde yok. Sarı kart yeterliydi.

Süper Lig’de oynanan üç maçta Video Yardımcı Hakem (VAR) sistemi offline(çevrimdışı) olarak test edildi. Hakemle henüz bağlantı yok. Hakemle iletişimin olduğu “Çevrimiçi Deneyler” için gün saymaya başladık. Sistem şu anda Dünyada hangi noktada birkaç ayrıntıyı sizinle paylaşmak istiyorum.

IFAB denemeler yapıldıkça, olu∫an ihtiyaca göre sistemi mükemmel hale getirmeye çalışıyor. Her denemeden yeni veriler elde ediyor ve en iyisini yapma gayreti içerisinde.

Kamera sayısına bağlı

Video Yardımcı Hakemler, stadyumda, stadyumun yakınında veya daha merkezi bir yerde video operasyon odasındaki(VOR) TV ekranlarından oyunu izleyecekler. 2 VAR hakemine, video işletim odasında yardımcı olacak, teknik bilgiye sahip 1 “Yeniden Oynatma Operatörü(RA)”, sahada görüntü izlerken hakeme yardımcı olması için 1 “İnceleme asistanı(RA)” görevlendirilecek. Kamera sayısı 12’den fazla olursa 3. bir teknik elaman bulunması zorunlu olacak.

Tartışmaları önlemek için

Gelinen noktada yayıncı kuruluşların sorumluluğu artmış görünüyor. Çünkü Video Yardımcı Hakemlerin yayıncı kuruluşun tüm kamera görüntülerini kullanma özgürlüğü var. Resmi yayın görüntülerine ve bu yayınları yeniden oynatma kontrolüne bağımsız olarak erişebilecekler. Her türlü incelemede, televizyonda görülebilecek görüntülerin aynısı kullanılmış olacaktır. İlk etapta yayıncı kuruluş kameralarını kullanmaya sıcak bakılmıyordu. Yayıncının hakem kararı ile çelişen ve hakem için mevcut olmayan görüntüleri göstermesi durumunda, VAR sisteminin tartışılmasını önlemek amacıyla bu değişiklik gerçekleşti.

En son gelinen noktada Video Hakemlerin müdahale alanına giren konular da, ayrıntılı olarak belirlendi.

Maçın 45. dakikasında Fenerbahçe’nin beraberlik golü öncesi yaşananları, üç aşamada değerlendirmek gerekir.

- Ozan-Deniz mücadelesinde, her ne kadar Ozan topu rakibinden kurtarıyor olsa da, kontrolsüz şekilde rakibinin ayağına basıyor, ayağını hiç sakınmıyor. Burada net bir faul vardı, beraberinde Ozan’a bir de sarı kart gerekirdi.

● Kurala göre Fenerbahçeli oyuncuların topu dışarı atma gibi bir zorunlulukları yok ancak topu dışarı atmış olsalar; sportmenlik ve fair-play adına şık bir davranış olurdu.

● Hakemin iki defa eline fırsat geçmesine rağmen oyunu durdurmaması, bir FIFA hakemi için kabul edilebilir gibi değil. Çağdaş hakemlik anlayışında hakemin burada oyunu durdurması beklenirdi. Hakem kendi problemini kendisi yaratmış oldu. Oyunu durdurmuş olsa bu tartışmaların hiç birisi yaşanmayacaktı.

Zamanla ilgili sorun yok

Maçın 70. dakikasında Meler, bir diğer önemli hataya imza attı. Kayseri ceza sahasında Kana Bıyık, Janssen’nin savunmasız bölgesi, arka alt baldırına; kramponunun çivileriyle acımasızca bastı. Kana Bıyık bu pozisyonda kırmızı kart görmeli ve Fenerbahçe lehine penaltı kararı verilmeliydi. Son saniye golünde zamanla ilgili bir problem yoktu. Meler faul düdüğünü çaldığında kronometre tam 94.00’ı gösteriyordu. Böyle durumlarda hakemlerden serbest vuruşa izin vermeleri istenir.

Hakemi zora sokabilecek birçok pozisyon yaşandı. 9.dakikada Yusuf Yazıcı’nın şutunda Denayer’in eline gelen topta penaltı yoktu. Oyuncu kollarını sakınarak, vücuduna iyice yaklaştırmıştı. Devam kararı doğruydu.

Sarı bile çıkmadı

Hakem maçtaki en önemli hatasını 32.dakikada yaptı. Bero’nun bu dakikada Fernando’ya acımasız faulünün karşılığı kırmızı kart olmalıydı ancak sarı kart dahi çıkmadı. Bu pozisyonda Bero; hız alarak, ayakları havada, kramponun çivileri rakibe dönük, dizi gergin ve rakibinin ayak bileğinden üst kısmına ciddi bir faul yapmıştı. Seminerlerde örnek olarak gösterilebilecek kadar net bir kırmızıydı.

Hakem bekleneni yaptı

İlk yarının sonunda ise saha karıştı. Olcay ve Feghouli kırmızı kart gördü. Halis Özkahya bu pozisyonda çok doğru kararlar verdi. Böyle olaylarda hakemden beklenen, mümkünse eşit bir cezalandırma uygulamasıdır. Ateşe benzin dökenler tespit edilip, iki takımdan birer oyuncunun cezalandırılması istenir.

Olcay’ın tam Ndiaye’ye yaptığı hareketten dolayı sarı kart görecekken; Ndiaye’nin üzerine giderek olayları büyütmesi, kırmızı kart için yeterliydi. Diğer taraftan Feghouli’nin uzaktan koşarak gelmesi, Olcay’ı şiddetlice itmesi, Olcay’ın karşılık vermesinden sonra bu defa onu çenesinden itmesi, sakinleşecek ortamı alevlendirdi. Yani Feghouli de kırmızı kartı hak etti.

Ndiaye geç atıldı

Maçın 83.dakikasında bir serbest vuruş sırasında topsuz alanda yere düşen Trabzonsporlu Pereira’yı Ndiaye yerden kaldırmak için anlamsız şekilde iki eliyle tutarak silkeledi. Daha o dakikada Ndiaye ikinci sarı kartı görerek oyundan atılmalıydı.

Ndiaye’nin uzatma dakikalarında ikinci sarı kartı görerek atıldığı pozisyonda ise bana göre sarı karta gerek yoktu. Ndiaye topa vurmuştu, kayarken ayakları yerdeydi. Sarı kart gerekmezdi. Bir anlamda eğrisi doğrusuna denk geldi.

Maçın 42. dakikasında ceza sahası içinde topla buluşan Quaresma, topu kurtardıktan sonra Welinton’un müdahalesiyle yerde kaldı. Karar penaltı olmalıydı ancak hakem devam dedi. Maçın hakemi Yaşar Kemal Uğurlu, kariyerinde ikinci kez Beşiktaş’ın lig maçını yönetti. Oyun genelinde bir kaç sarı kart hatası yapmasının yanında, Beşiktaş’ın bir de penaltısını vermedi. Beşiktaş’ın maçı kazanmış olması, yaşanacak ciddi tartışmaların da önüne geçmiş oldu. Aksi durumda Caner olayıyla gerilen Beşiktaş-TFF ilişkileri, hakem tartışması üzerinden farklı noktalara gidebilirdi. 16. dakikada Talisca’nın eline gelen topta Alanyasporlular’ın penaltı beklentileri gereksizdi. Talisca’nın kolları açık değil, vücuduna bitişikti.

Welinton’u takip etseydi...

Maçın en çok tartışılan pozisyonu, 42. dakikada yaşandı. Ceza sahası içinde topla buluşan Quaresma, topu kurtardıktan sonra Welinton’un müdahalesiyle yerde kaldı. Welinton, Quaresma’nın önüne uzattığı ayağıyla topa dokunamamış ama Quaresma’yı düşürmüştü. Karar penaltı olmalıydı ancak hakem devam dedi. Bu pozisyonda, Quaresma’nın biraz abartarak düşmesi, hakemi yanıltmış olabilir. Hakem Quaresma’ya odaklanmadan, Welinton’un hareketlerini takip etseydi, rahatlıkla penaltı düdüğünü çalabilirdi.

Öncelikle şunu ifade etmeliyim. Bu yazdıklarımdan sonra; kimse benim Caner’in eylemlerini savunduğumu, hakeme hakaretlerini tasvip ettiğimi düşünmesin. Ben sadece doğrunun peşindeyim ve Caner’e verilen cezanın hukuksuz olduğunu düşünüyorum.

Bana göre TFF Hukuk Kurulu, toplumun gazını almak, vicdanları rahatlatmak adına; en temel hukuk ilkelerinden biri olan ‘Kanunsuz suç ve ceza olmaz’ ilkesini yok sayarak, Caner’i disipline sevk etti. Aynı hataya ortak olan Disiplin Kurulu da Caner’e 6 maç ceza verdi.

Bu ilke, cezalandırma yetkisinin sınırsız ve keyfi biçimde kullanmasını önleyerek, bireye güvence sağlar.

Keyfi bir uygulama

Dolayısıyla bu ilke gereği; hiç kimse kanunun açıkça suç saymadığı bir fiilden dolayı ceza-lan- dırıla-maz!

Ayrıca ceza veren mercii; bir kişi tarafından işlenmiş olan, fakat açıkça suç sayılmayan bir fiili, suç olarak düzenlenmiş başka bir fiile benzeterek ceza veremez.

Hukuki ifadelerle, bu yazıyı okunmaz hale getirmek istemezdim ancak Caner Erkin’e verilen cezanın temelden hukuksuz olduğunu başka türlü izah etmem mümkün değildi.

Bu cezada Disiplin Kurulu cezalandırma yetkisini alenen keyfi biçimde kullanmıştır. Dudak okuma yöntemiyle ceza veremeyeceğinden, Caner’in yaptığı fiziksel davranışları değerlendirerek, “kıyas” yoluna giderek bu davranışları “sportmenliğe aykırı” ve “hakaret” olarak değerlendirilmiştir.

Madde sonradan eklendi

Bu yaşananlar üzerine, TFF yönetim Kurulu, futbolda huzur ortamını sağlayacak(!) yeni bir maddeyi, Disiplin Talimatına ekledi: Aynen yazıyorum: “Sözlü olarak gerçekleştirilen disiplin ihlallerinde, resmi yayıncı kuruluş görüntüleri, izleyen kişiler tarafından ihlal olarak algılanacak tarzda söz için de delil olarak kabul edilebilir.”

Bu maddeyi okuyunca ilk tepkim şu oldu: “Metni kaleme alan her kimse, okul yıllarında Türkçe dersleri “boş” geçmiş olmalı.” Dil bilgisi açısından sorunlu ve tartışmaya açık ifadelerle dolu bir madde.

FIFA talimatlarına aykırı

1- Şimdiden kafama takılanları sormak istiyorum “İzleyen kişilerce” ifadesinde bahsi geçen “İzleyen kişiler” kim? Mesela ben dâhil miyim? Bu kişileri kim belirleyecek? Komisyon mu kurulacak?

2- Bir ihlali tespit etmesi gereken, TFF’nin hukuk birimleri ve hukukçuları değil midir?

3- 3 büyük takımın oyuncusunun dudak hareketleri ekrana gelip cezalandırdığında, daha az kamerayla ve daha özensiz yayınlanan Anadolu maçlarında yakalanamayan ihlaller ne olacak? Cezada eşitlik ilkesi esas değil midir?

4- Irkçılık ihlalleri dışında “dudak okumaya” izin vermeyen FIFA talimatlarına aykırı hareket ettiğinizin farkında mısınız?