Total futbolun babası: Rinus Michels

Bizler hiç farkında olmadan bir de bakarsınız ki, yaşadığımız coğrafya yeni bir hamleye gebe durumuna gelmiştir. Başka bir değişle ihtiyaç buluşun ebesi olmuştur. Her buluş gökten zembille inmez, mutlaka öncülleri vardır. Söz gelimi ABD’li Eli Whitney’in 19. Yüzyılın sonlarında pamuk ipliği makinesini (çırçır) bulması. Whitney bu makineyi icat ederek 2000 kölenin bir günde ayıkladığı pamuğun iki saatte ayıklanabilmesini sağlamış, belki de köleliğin ortadan kalkmasının zeminini hazırlamış. Ne var ki çırçırın icadından yüzlerce yıl evvel onun öncülleri Çin’de yapılmıştır.

Modern futbolun babasının Rus Viktor Maslov olduğuna daha önce değinmiştik. Ancak modernden Total Futbol’a geçişin kavşağında Rinus Michels durmaktadır. Nasıl ki, katenaçyoyu Avusturyalı Karl Rappan bulup dünyaya tanıtılmasını Helenio Herrera sağladıysa, benzer bir şekilde Total Futbol’da son şeklini Hollandalı Michels ile aldı.

Michels önce Jimnastik hocasıydı

Futboldaki diğer bütün mucitler gibi Rinus Michels’de sıradan bir futbolcudur. 1958’de aktif futbola son verip Amsterdam Spor Akademisi’nde okuyan Michels aynı zamanda yerel bir okulda Jimnastik dersleri verir. Sonrada amatör bir takımda teknik adamlık yaşamına adım atar. Hollanda futbolunun kurucu babası olarak bilinen İngiliz Jack Reynolds’un futbolcusu Rinus Michels hiç kuşku yok ki hocasından etkilenmişti. Efsanevi Ajax alt yapısının kurucusu da olan Reynolds 1945’de Ajax’ın başına ikinci kez geçtiğinde “Benim için hücum en iyi savunma biçimidir ve öyle de kalacaktır.” diyordu.

Reynolds’un hücum taktikleri ile Michels’in yaklaşımı birbirine benziyordu ancak diyalektik düşünce konusunda Hegel ve Marx’ın etkileşimini andırıyordu. Diyalektik felsefenin babası olarak bilinen Hegel’den sonra konuya kafa yoran Karl Marx “Ben Hegel’in başı üzerinde duran diyalektiğini ayakları üzerine doğrulttum” demiştir. Michels ile hocası Reynold’un etkileşimi de benzer şekilde olsa gerek.

Ajax altyapısı ürün vermeye başlar

Çünkü 1960’lı yılların sonlarına doğru Ajax’ın altyapı ürünleri kendini göstermeye başlamış, Avrupa’da adı bile olmayan Hollanda futbolunda kımıldanmalar başladığı halde 1970 Fuar Şehirleri Kupası final maçında Ajax’ı Highbury’de 3-0 yenen Arsenal’ın teknik direktörü Bertie Mee, onları amatör bir takım olarak niteliyordu. Ancak 1949’den 1955’e kadar Hollanda milli takımı yaptığı 27 karşılaşmanın sadece ikisini kazandığı halde Ajax Avrupa’da final oynayacak konuma gelmişti. Bu altyapının, Jack Reynold ile başlayan ve Rinus Michels ile hayat bulacak olan Total Futbol’un ayak izleriydi.

Ajax’ın mutfağında pişirilen ürünlerin kokusunun Avrupa’ya yayılması aslında final maçından dört yıl önce başlamıştı. Ajax’ın stadı De Meer’de oynanan Avrupa Kupası ikinci tur maçında Liverpool’u 5-1 yendikleri maçta koku burunlara daha yoğun biçimde gelmişti. Beş yaşındayken De Meer stadında top toplayıcılık yapan ve annesi de bu stadın paspasçısı olan Johann Cruyff daha 17 yaşındayken Hollanda futbolunun lideri olacağını göstermeye başlamıştı.

Bill Shankly Ajax ile dalga geçer

5-1’lik skor çok büyük bir sürpriz olarak görülüyordu. Maçtan sonra Liverpool’un teknik direktörü espirili ve şakacı Bill Shankly, Anfield’de Ajax’ı 7-0 yenerek turu atlayacaklarını rahatlıkla söylemiştir. Ancak Liverpool efsanesinin yaratıcısı olarak bilinen Shankly, oynadığı dönemlerde dünyanın en büyüğü olduğu tartışma götürmeyen Cruyff’a dikkat etmemiş olmalı. Rövanş maçında Cruyff’un attığı iki golle karşılaşma 2-2 biter.

Michels’in ödün vermez disiplin anlayışı

Ürünlerini vermeye başlayan Ajax altyapısının Total Futbol ile taçlandırılması için Michels müthiş disiplin anlayışıyla iş başındaydı. Liverpool’u açık ara saf dışı bıraktıkları halde Michels’e göre eksikler vardı. Takım hücuma iyi çıkıyor, pres yapıyor ancak top rakibe geçtiği anda kazanma süresi uzuyordu. Michels bu durumun çözümünü o günlerde uygulanan 4.2.4’ten, 4.3.3’e geçişte buldu. Çünkü dört forvetle oynamak topu yeniden kazanmak için büyük zorluklar çıkartıyordu.“Topu kazanınca alanı genişlet, kaybedince ise alanı daralt” ilkesini orta sahada kalabalık olma prensibi doğrultusunda sistemli ve disiplinli bir ofsayt taktiği ile alanı daraltmayı da başarıyla uygulayınca artık Total Futbol yerli yerine oturmuş oldu.

Michels’e göre Total Futbol’un asıl sırrı disiplindeydi. Pres, alan daraltma, hücumda alanı genişletme, savunmadan bile isteyenin ileri çıkması, Total Futbol’da hücum oyuncusu savunmada, savunma oyuncusu ise hücumda görev yapabilirdi ve uygulanabilir olduğu görülmüştü. Ancak bütün bunlar katı bir disiplin altında yapılmayınca ve disiplinin elden bırakılacağı anda takımın dağılacağı da hesaplanmıştı. Öyle ki, Michesl yardımcı antrenörlerine bile hayvan terbiyecisi gibi davranıyordu.

Büyük üretimin ürününü Kovacks toplar

Rinus Michels Total Futbol’un babasıydı, Ajax’ı Dünya Markası yapmıştı ama Ajax asıl zirveyi ondan sonra yaptı. Yerine gelen Stefan Kovacs ucuz ve geçici olarak göreve getirilen bir hoca olarak düşünülse de Ajax onun teknik direktörlüğünde iki sezonda iki Avrupa Kupası, bir Kıtalararası Kupa, iki Avrupa Süper Kupası, iki Hollanda Şampiyonluğu ve bir Hollanda Kupası kazandı. Ne var ki bu başarılar kazanılırken Kovacks’ın disiplinsizliği yüzünde o efsane takım dağıldı. Eğer Rinus Michels devam etseydi “sonsuz kadar şampiyon olurduk” fikri düşüncelere saplanıp kaldı. Kovacsk ise Romanya milli takımı ve kulüp takımlarında görev yaparken hiçbirinde başarılı olamadı ve hep görevine son verildi.