Kortizol (Stres hormonu) görevi nedir, ne işe yarar? Kortizol düşüklüğü, yüksekliği nedenleri ve tedavisi

Halk arasında stres hormonu adıyla da bilinen kortizol erkek ve kadınlarda farklı etkilere sahiptir. Böbrek üstü bezleri tarafından salgılanır.

Kortizol hormonunun belli başlı görevleri

1- İltihap seviyesinin artmasına engel olmak: Her ne kadar adı stres hormonu olarak bilinse de birçok farklı açıdan vücudun iç dinamiklerini dengeler. Bunların başında enfeksiyon riskini azaltmak yer alıyor. Özellikle ani yaralanmalarda ve şok durumlarında iltihabın hızla yayılmasını engelleyerek vücudu belli başı risklerden korur.

2- Hafızayı korumak: Belleği korumak bir diğer kortizol görevi olarak kayıtlarda yer almaktadır. Hafızayı güçlendiren besinler tüketmek de dolaylı olarak kortizolun bu görevi yerine getirdiği için uzman hekimler tarafından sıklıkla tavsiye ediliyor.

3- Enerji vermek: Vücudun fonksiyonlarını yerine getiremediği durumlarda kortizol hormonu salgılanır. Bu sayede hem enerji ihtiyacı karşılanır hem de çeşitli risklere zemin hazırlayan reaksiyonlar azaltılmış olur.

4- Stres yönetimini sağlamak: Kısaca stres yönetimi diye adlandırılabilecek temel görevler de kortizol hormonunun temel dinamiklerini oluşturuyor. Tehlike ve panik anında salgılanan bu hormon sayesinde kişi ekstra bir enerjiye sahip olur. Örneğin bir köpek tarafından kovalanan kişi bu hormon sayesinde ekstra bir enerjiye kavuşarak çok daha hızlı koşmaya başlayabilir.

Kortizol düşüklüğü neden olur?

Belli başlı rahatsızlıklar kortizol düşüklüğü teşhisinin ana nedenlerini oluşturmaktadır. Aynı zamanda bu hormonun düşük seviyelere çekilmesiyle tehlikeli hastalıklar da ortaya çıkabilir. Vücudun en temel hormonlarından biri olan kortizol dengede tutulmalıdır.

1- AIDS: Çağımızın en tehlikeli hastalıklarının başında AIDS gelmektedir. AIDS'in neden olduğu birçok tahribatın yanı sıra en yıkıcı etkilerinden biri de kortizol seviyesinin çok düşük seviyelere kadar gerilemesidir. Bağışıklık sistemini içten çürüten ve son derece sinsi bir hastalık olan AIDS birçok farklı hormonun da düşmesine ya da aşırı yükselmesine doğrudan etki eder.

2- Addison Hastalığı: Doğrudan böbrek üstü bezlerinin üstündeki kabuğu hasara uğratan bu hastalık kortizol seviyesinin düşmesine de neden oluyor. Ana steroid hormonlarından bir diğeri olan aldosteron hormonunun yeteri kadar üretilememesi de bu hastalığı tetiklemektedir.

3- Hipofiz Bezinin Hasara Uğraması: Son olarak beyinde yer alan hipofiz bezinin eski işlevlerini tam randımanlı yerine getirememesi bir diğer büyük etkendir.

Kortizol yüksekliği ve belirtileri

Cushing Sendromu adıyla da bilinen kortizol yüksekliği çeşitli hastalıklara yol açan bir diğer rahatsızlıktır. Yapılan araştırmalar ve elde edilen istatistiki bilgiler ışığında kadınların erkeklere oranla üç kat daha fazla bu hastalığa yakalandıkları tespit edilmiştir.

1- Kemiklerde güçsüzlük: Doğrudan doğruya kemikleri etkileyen bir faktördür. Kemik erimesi var olan kişilerin bu süreçte çok daha fazla ağrı hissetmesine neden olur. Aynı zamanda kemikler güçsüzleşir ve kırılma riskleri çok daha büyük oranda artar.

2- Sinirli ruh hali: Bu stres hormonunun aşırı salgılanması ile birlikte fiziksel olduğu kadar psikolojik etkileri de yıkıcı olabiliyor. Bunların başında asabiyet gelmektedir. Uyku düzenini doğrudan etkileyen kortizol yüksekliği kişilerin çok daha fazla yorgun uyanmalarına da neden oluyor. Odaklanmayı güçleştiren ve depresyon ruh halini ortaya çıkaran bu rahatsızlık doğru gözlemlenerek anında tedavi altına alınmalıdır.

3- Cinsel isteksizlik: Diğer belirtileri arasında cinselliğe karşı aşırı isteksizlik sıralanabilir. Kişiler daha birçok şeye aynı oranda ilgisini kaybederek içine kapanmaktadır.

Kortizol tedavisi nasıl yapılıyor?

Düşüklük ve yükseklik semptomlarında farklı kortizol tedavisi seçenekleri hekimler tarafından değerlendirilmektedir. İlk muayene ile birlikte mevcut kortizol seviyesi ölçülür. Akabinde bir tedavi planı başlatılır. Hastalığın nedenleri aşırı ilaç kullanımına yönelikse bu yönde önlemler alınmaktadır. Tümöre bağlı nedenlerde ise genellikle ameliyat tercih edilmektedir.