Satranç Oynamak Haram Mı? Cübbeli Satranç İçin Haram Mı Diyor?

İlköğretim okullarında ders olarak okutulan, askeri okullarda savaş stratejisi olarak gösterilen satranç gündeme başka bir konuyla geldi. Satrancın popüler olması ve küçük-büyük geniş bir kesimin oynaması bazı din adamlarının konuyu “haram” noktasına getirmeleriyle başka bir boyut kazandı.

Özellikle halk tarafından Cübbeli Ahmet Hoca olarak tanınan Ahmet Mahmut Ünlü, satrancın haram olduğu açıklamasını yapmıştır. Cübbeli Hoca’nın bu açıklamasıyla toplum içinde satrancın haram olup olmadığı tartışması da başlamış oldu.

Satranç Oynamak Haram mıdır?

Satrancın haram olup olmadığını açıklamadan önce İslam aleminin satrançla tanışmasına açıklık getirilmesi en doğrusudur.

Müslümanların Satrançla Tanışmaları

Hz. Ömer’in halifeliği zamanında Irak’la ticaret yapan tüccarlar vasıtasıyla Müslümanlar satrançla tanışmışlardır. O zamanlar satranç zamana karşı oynanmadığı için oyunlar çok uzun sürebiliyordu. Satrancın Müslümanların büyük vaktini alması alimler arasında haram olup olmadığı tartışmasını da başlatmıştır.

Satrancın insanların vaktini çaldığı, ibadetlerini aksattığı görüşüne hakim olan Hz. Ömer ve Hz. Ali bu oyunun haram olduğu görüşünü savunuyorlar.

Tabiin âlimlerden İbn-i Sirin, Said bin Müseyyeb ve Said bin Cübeyr de satrancın mubah olduğu görüşünü savunuyorlar. Satrancın mübah sayılabilmesi için ibadetlerin aksatılmamasını, kumar olarak kullanılmamasını ve sadece eğlence amaçlı oynanmasını şart koşuyorlar. Bu şartların dışında oynanan satrancı bütün alimler haram olarak kabul ediyorlar.

Mezheplerin Satranca Yaklaşımı

Para veya ödül karşılığında oynanan satrancı; Şafi, Hanefi, Maliki ve Hanbelî mezhepleri haram olarak kabul ediyorlar. Fakat para veya ödül karşılığında oynanmasa dahi ihtiyatlı yaklaşmışlardır. Oyunun zaman öldürücü olması, kişiyi kendine bağlayıp meşgul etmesi, oyun sırasında iddialaşma ve kötü ağız dalaşı nedeniyle cevaz vermekten de çekinmişlerdir.

İmam-ı Şafi; ibadeti aksatmadığı, fazla zaman harcanmadığı, kötü söz ve davranışlarda bulunulmamasına bağlı kalmıştır. Bu doğrultuda; zekayı geliştirdiği, düşmana karşı savunma ve saldırı stratejisi geliştirmeye yardımcı olduğu için satrancı caiz görmüştür. Aynı mezhepten İmam Nevevi ise satrancı mekruh saymıştır.

Hanefi Mezhebinin kurucusu İmam-ı Azam satrancı mekruh olarak görmüştür. Karşılıksız oynansa dahi satrancı mubah kabul etmemiştir. Aynı mezhepten İmam Ebu Yusuf ise bu oyunu mübah kabul etmiştir. Hanbeli ve Maliki mezhepleri de satranca ihtiyatlı yaklaşmışlar, Hz. Ömer ve Hz. Ali’nin görüşünü savunarak satrancı haram kabul etmişlerdir.

Cübbeli Ahmet Hoca Satranç İçin Haram mı diyor?

Cübbeli Ahmet Hoca, satrancın haram olduğu görüşünü savunuyor. Bu görüşü savunmakla kalmıyor, satranç oynayanları ve izleyenleri yerden yere vuruyor. Cübbeli; satrancın, tavla ve kumardan da daha beter olduğunu savunuyor. Satranç oynamaktansa ateşi tutmanın daha hayırlı olduğu fetvasını veriyor. Satranç oynayan insanları en yalancı kişiler olarak değerlendiren Hoca, oynayanlara Kelime-i Şahadet’in bile nasip olmayacağı şeklinde konuşmuştur.

Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Satranç Fetvası

Toplumda satrancın haram olup olmadığı tartışması başlayınca Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu bir fetva yayınladı. “Kumar ve yasak hususu barındırmayan oyunlar mubahtır” başlığıyla verilen fetvada satrancın hangi hallerde kumar sayılıp sayılmayacağına açıklık getirmiştir.

Satranç Fetvasında Öne Çıkan Başlıklar

- İslam dini, insanların eğlenme ihtiyacını göz ardı etmemiştir. Dinin koyduğu emir ve yasaklara uyulduğu takdirde eğlenme caizdir.

- Eğlenmenin birinci şartı ibadetleri ve asli görevleri terk veya ihmale yol açmamasıdır.

- Kumara vesile yapılması, ibadetlere engel olması ve aşırı derecede zaman kaybına yol açması durumunda satranç oynamak caiz değildir. Bu şartlara riayet edilerek sadece eğlence amaçlı oynandığında dini sakıncası yoktur.

- Cübbeli Ahmet Hoca’nın “Satranç oynayan lanetlenmiştir, oyunculara bakan da domuz eti yemiş gibidir.” şeklinde kullandığı söz hadis değil, sadece uydurmadır. Peygamberimizin satrancı yasaklayan hiçbir sahih hadisi günümüze kadar gelmemiştir.