Spor yaralanması neden meydana gelir?

Bir sportif faaliyet esnasında, vücudun tamamının veya bir bölümünün, dokuların karşılaşamayacağı bir dirençle karşılaşması sonucu, dokuların dayanıklılık sınırının aşılmasıyla ortaya çıkan hasarlara spor yaralanmaları denir. Sağlık profesyonelleri olarak haftada en az 3-4 kere fizyolojik sınırlarımızı aşmadan amatör ya da profesyonel olarak spor yapmak sağlığımız açısından önerilir. Uzm. Fizyoterapist Onur Ulukuz konuyla ilgili önemli açıklamalarda bulundu.

Günlük etkinlikler sırasında oluşabilecek bazı yaralanmalar da oluşma mekanizması olarak sportif zorlanmalara benzediği için, bu tür yaralanmalar da spor yaralanmaları olarak değerlendirilebilir. Eğer yakın rakip mücadelesi içeren bir sporla ilgileniyorsanız, spor salonunda aktif zaman geçiriyorsanız veya eklemlerinizi zorlayan bir aktivite ile uğraşıyorsanız her an sakatlanma riski ile karşı karşıya olabilirsiniz.

Spor yaralanmalarının oluşmasında en önemli etkenlerden biri de yetersiz ısınmadır. Burada fiziksel aktivite sonrası yapılacak soğuma da önem taşımaktadır. Her aktivite sonrası mutlaka soğuma da önem taşımaktadır. Her aktivite sonrası mutlaka soğuma egzersizleri yapılmalıdır. Germe egzersizlerini aktiviteyi takiben yapmak aktivite öncesi kadar değerli ve önemlidir. Her aktivite öncesi ve sonrası en az 10-15 dk. ısınma/soğuma periyotları konması tavsiye edilir. Isınmaya takiben de özellikle germe egzersizlerine büyük önem verilmelidir.

Farklı branşlardan alınan sporcuların oluşturduğu akademik araştırmada; sporcu sakatlanmaları üzerinde araştırmalar yapılmış ve oranlarıyla birlikte sonuçlar şu şekilde açıklanmıştır. Araştırmaya katılan deneklerin bir sezon süresince geçirmiş oldukları spor sakatlıkları içerisinde burkulmalar %25.8 ile ilk sırayı alırken bunu sırasıyla kas yırtılmaları (% 19.5), kırıklar (%17.5), kafa travmaları (% 12.2), çıkıklar (%11.7), tendon kopmaları (%9.2) ve menüsküs iezyonları (%3.9) izlemiştir. Oluşan sakatlıkların çoğunluğu (%62.9) alt ekstremitefer de bulunduğu belirlenmiştir. Sakatlıkların oluşum nedenleri arasında, "rakip oyuncunun darbesi" %32.7ile ilk sırada bulunurken kondisyon eksikliği %3.4 ile son sırada değerlendirilmiştir.

SPOR YARALANMALARININ OLUŞUMUNA NEDEN OLAN FAKTÖRLER;

Kişisel faktörler: Fiziksel eksiklikler (kas zayıflığı, eklem kısıtlılığı, yetersiz esneklik), yorgunluk ve aşırı yüklenme, anatomik sorunlar, psikolojik faktörler (riski kabullenme, aşırı istek), geçirilmiş tam tedavi edilmemiş yaralanmalar, kas sertlikleri (aşırı egzersiz veya enfeksiyona bağlı), yaş, cinsiyet.

Çevresel faktörler: Kötü ve yetersiz spor tekniği, yetersiz ve kötü antrenman, kötü malzeme kullanımı, çevre (hava şartları), zemin, kurallara uymamak.

Spor yaralanmalarının önlenmesinde ilk yapılması gereken konu sporcuların düzenli/periyodik sağlık kontrollerdir. Bu kontroller ile sezon başında sporcunun mevcut durumu ortaya konulur. Eksiklikleri belirlenir ve o eksikliklerin giderilmesi için gerekli önlemler alınır.

Bir spor yaralanmasının ciddiyet derecesini anlayabilmek için altı temel olguyu değerlendirmek gerekir. Bu olgular; yaralanmanın oluş biçimi, tedavi şekli ve süresi, spordan uzak kalınan süre, kaybedilen işgünü, kalıcı hasar ve maddi maliyetidir. Örnek vermek gerekirse 1 hafta spordan uzak kalamaya neden olmuş ise HAFİF YARALANMA, 1-3 hafta spordan uzak kalamaya neden olmuş ise ORTA YARALANMA, 3 Haftadan fazla spordan uzak kalmaya neden olmuş ise AĞIR YARALANMA‘ dan bahsedilebilir.

Tüm bu aktivitelerde olduğu gibi öncesinde ve sonrasında ki yeterli dinlenme süreside çok önemlidir. Özellikle yetersiz uyku, sakatlığa sebep olan çok önemli bir unsurdur. Günde en az 7 saat uyunması önerilir. Uyuma saatleri de hormonların en çok salgılandığı 23:00-06:00 arası olarak belirtilmiştir. Sporcular beslenmelerine önem göstermek zorundadırlar. Özellikle yetersiz protein ve karbonhidrat alımı sakatlığın oluşmasında büyük etkisi vardır. Kaslarda küçülme, güçsüzlük hissi yaratır. Yetersiz yağ alımı da, karbonhidrat ve protein alımı kadar önemli derecede olmamakla doğru biçimde uygulandığında yanlış değil olması gereken bir şeydir. Antrenman şiddetini artıran diğer faktörler gibi ağırlığın da gereğinden fazla oluşu sakatlık riskini artırır. Yetersiz esneklik ve aşırı esneklik de sakatlık nedenlerindendir. Yetersiz esneklik eklemlerin hareket kabiliyetinin sınırlı oluşu sakatlıklara yol açan sebeplerdendir. Aşırı esneklik bale, jimnastik veya dans ile uğraşanlarda daha sık rastlanır. Bu gibi durumlarda hareketin kişiyi zorlamayan hali doğru olmayan beraber, dikkat edilmesi gereken bir konudur. Yüksek ağırlık kullanımı, açılar oluşturabilir. Hareket mesafesi bazı egzersizlere özgü, aşırı uzayarak tekniği bozabilir. Yetersiz esneklik kadar ciddi bir problem olmamakla beraber, dikkatli olunmalıdır.