Zağanos Paşa kimdir? İşte o sadrazamın bilinmeyenleri...

Zağanos Mehmed Paşa kimdir? Mehmed Bir Cihan Fatihi dizisinde Zağanos Paşa karakterine Atsız Karaduman can veriyor. İstanbul'un Fethi'nden sonra sadrazamlığa getirilen ilk kişi Zağanos Paşa'dır. Peki Zağanos Paşa kimdir, tarihteki rolü nedir? İşte ayrıntılar...

Zağanos paşa kimdir?

Zağanos Paşa, denizcilikte gözetleme için keskin görüşlü ve yırtıcı bir kuş olan zağanos kullandığı için bu lakaba sahip Osmanlı devlet adamıdır. Osmanlı İmparatorluğu'nda İkinci Mehmed saltanatında İstanbul'un fethedilmesinden sonra sadrazamlığa getirilen ilk kişi Zağanos Paşa'dır.

1453-1456 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'nda sadrazamlık yapan Zağanos Paşa, 1443 yılında vezirlik görevi de yapmış ve İkinci Murad'ın kızı Fatma Sultan ile nikahlanınca 'damat' olarak da anılmaya başlanmıştır. 1446 yılında vezirlikten azledilen Zağanos Paşa, Gelibolu sancakbeyi ve donanma komutanı olmuştur.

İstanbul'un fethi sürecinde önemli görevler üstlenen Zağanos Paşa, Rumeli Hisarı'nı yaptırmış, İstanbul Kuşatması'nın en ateşli savunucularından olmuştur. Rumeli Hisarı'ndaki 3 kuleden birine adı verilen Zağanos Paşa, böylece padişah tarafından onurlandırılmıştır.

Dehası ile Osmanlı donanmasının kara yolu ile Kasımpaşa’ya indirilmesini sağlamıştır. Bununla birlikte Ulubatlı Hasan'ın kendi komuta ettiği birlikte bulunduğu ve askerlerinin emri altındaki tünelci ve istihkamcılarının büyük yararlılıklar gösterdiği bilinmektedir.

İstanbul'un fethi'nden sonra azledilerek idam edilen Çandarlı Halil Paşa'nın yerine vezir-i azamlığa getirilen Zağanos Paşa, 1456 yılında Belgrad Kuşatması'nda Sırbistan'ın her yanının fethedilmesine rağmen şehrin alınamaması sonucunda bu başarısızlığın sorumlusu olarak gösterilmiş ve vezir-i azamlık görevinden alınmıştır. Kızı, sultan hareminden dışlanmış ve her ikisi de Balıkesir şehrine sürgüne gönderilmiştir. Balıkesir'e yerleşen Zağanos Paşa, vakıflar kurmuş cami, medrese, hamam yaptırmış ve şehrin çehresini değiştirmiştir.

Zağanos Paşa'nın ölümünün 1462 yılında Balıkesir'de gerçekleştiği bilinmektedir.

Zağanos'un anlamı nedir?

Yaygın olarak bilinen kanı; “os” sözcüğünün Rumca”da “bey” anlamına geldiği, Rumeli Beylerbeyi iken yöre halkı tarafından “şahan-zahan (şahin)” kelimeleri ile birleştirilip “Zağanos” olarak okunduğudur (atalarından Evrenos Bey gibi). Halil Ethem’e göre Zağanos sözcüğü bir çeşit şahin anlamında olup, Farsça zağan sözcüğünden Osmanlıca'ya geçmiştir. Mahmut Goloğlu ise Trabzon Rumcası'nda “martı” anlamına gelen zinos sözcüğüne bağlayıp, kaynak göstermeden sözcüğün eski Türkçe olduğunu iddia etmiştir.
Modern Türkçe sözlükte zağanos “bir cins doğan” olarak geçmekle birlikte, hangi dilden ödünç alındığı belirtilmemektedir. Farsça şahin sözcüğünün Rum ağzında bozulduktan sonra Türkçeye geçmiş formu olmalıdır.

Zağanos sözcüğünün Trabzon'da yengeç anlamında kullanılan zağana sözcüğü ile alakalı olabileceği akla gelebilir ki bu sözcük aynı zamanda yörede aksak yürüyen kişilere takılan bir lakaptır ama Paşa'nın adı Trabzon'un fethinden öncesine dayanıyorsa bu önerme geçersizdir. Ayrıca Hun İmparatorunun büyük oğlunun da adıdır.