Formula 1'de devrim gibi karar: Sprint sıralamalar

1980’lerde ve özellikle 1990’larda, İngilizler’ in Formula 1 ile ilgili çok ünlü bir sözü vardı: “Formula 1’in temel sorunu, bu sporu mühendislerin yönetiyor oluşu. Bu sporu yönetme işinde pazarlamacılar daha etkin olmalı.”

Bu söze katılmak durumundayız. Çünkü her üründe olduğu gibi sporda da pazarlama konusu, pazarlamayla ilgili insanların işi olmalı.

Ancak günümüzde gelinen noktada işler biraz fazlaca değişti gibi. Özellikle Amerikan menşeli Liberty Media’nın sporun haklarını devralmasından sonra bir takım ilginç değişikliklere şahit oluyoruz.

Kuralların ve spordaki geleneksel yapının yerini, rating’in ön plana çıktığı bir pazarlama makinası devraldı. Bu nedenle İngilizler’ in 1990’lardaki sözünü biraz değiştirerek şu şekilde formüle ediyorum: “Formula 1’in şu andaki temel sorunu, sporu tamamen pazarlamacıların yönetiyor oluşu. Mühendislerin hesaplı kuralcılığının yerini kuralsızca rating tanrısına tapan insanların aldığını düşünüyorum.”

Yanlış anlaşılmak istemem; izlenme oranları, tıklanma oranları gibi konuların önemli olduğuna sonuna kadar katılıyorum. Ama Formula 1 gibi teknolojik bir sporda, taraftarları ekran başına çekmenin farklı yolları olduğunu düşünüyorum.

Kaldı ki bu spor halen çok cazip. 2001 yılında Formula 1’e en büyük reklam yatırımını yapan tütün firmalarının yasaklandıktan sonra bir süre düşüş yaşayan gelirler, 2019 yılında rekor seviyelere çıkmıştı. Formula 1’in 2019 yılı sponsorluk, yayın ve diğer gelirleri toplamı 4,5 milyar dolar idi. Bu, tarihin en yüksek rakamı. Hatta içki reklamlarının da sınırlandırıldığı düşünülünce bu rakam daha da anlam kazanıyor.

Yani Formula 1 hali hazırda harika bir pazarlama makinası. Eldeki tüm bu olumlu verilere rağmen Formula 1 yönetimi sporu daha izlenir kılmak istiyor. Bunun için de pek çok karar alıyorlar. Bu kararların pek çoğunu olumlu bulsam da bazılarının sporun genetiğiyle oynayan kararlar olduğunu söylemek zorundayım.

Bu kararların en son örneği Sprint Sıralamalar. Bugün biraz bu konuda yazayım istiyorum.

Sprint Sıralamalar

Sprint sıralamalar aslında Formula 1’in bir alt serisi olan Formula 2’deki bir uygulama. Formula 1’de bu uygulama biraz daha değiştirilerek seriye uygun hale getirilmiş.

Bizleri tam olarak neler bekliyor?

Öncelikle bu sistem oldukça karışık. Formula 1’e heyecan getirmek isteniyorsa, her şeyden önce spor seyirciler için daha anlaşılır olmalı. Şimdi sizlere madde madde değişiklikleri yazarak karmaşayı çözmeye çalışacağım.

1. Format:

Bildiğimiz anlamda Formula 1 bu sezon itibarıyla büyük bir değişime uğrayacak. Cuma ve cumartesi günü antrenmanlar, cumartesi günü sıralama ve pazar günü yarışın yapıldığı format bu sezon bazı yarışlarda değişecek.

26.04.2021 tarihinde kabul edilen yeni format, bu sezon “üç” yarışta denenecek. Üç yarışın, hangileri olduğu henüz belirsiz. Ama bu formatın, geçişin kolay olacağı pistlerde denenmesi konusunda herkes hemfikir.

Bu noktada Belçika, Kanada, Monza, Silverstone gibi pistlere odaklanmak lazım. Belçika’da tur çok uzun, Kanada ise yüksek ihtimalle iptal edilecek. Şimdilik oklar Monza ve Silverstone’u gösterse de şimdilik tahmin yapmak zor.

Kısaca Format:

- Her hafta sonu takımlara, 3 farklı sertlikteki hamurdan 12 set lastik verilecek. Takımların lastik hamuru sayısını seçme şansı yok. Her takıma 2 set sert, 4 set orta, 6 set yumuşak hamurlu lastik verilecek.

- Takımlar 6 set yumuşak hamurun 5 setini sıralamalarda kullanmak üzere bloke edecek.

- Yarış hafta sonu geleneksel şekilde cuma günü ilk antrenmanlarla (FP1) başlayacak.

Bu seansta kullanılacak lastiklerle ilgili not: Bu seansta takımlardan, 3 çeşit lastikten iki farklı set lastiği seçmeleri istenecek. Takımlar bir saatlik antrenmanlar boyunca sadece bu iki set lastiği kullanabilecekler.

- Eski formatta cuma günü öğleden sonra ikinci antrenman (FP2) seansı yapılırdı. Artık cuma günü o seansın yerine sıralamalar yapılacak. Bu sıralamalarda alınacak sonuç, cumartesi günü yapılacak “Sprint Sıralama” yarışında pilotun yarışa başlayacağı cebi belirleyecek.

- Cuma günkü sıralamalar alıştığımız formatta olacak. Bir saatlik seans; Q1, Q2 ve Q3 bölümlerinden oluşacak.

Bu seansta kullanılacak lastiklerle ilgili not: Her takıma 5 set YUMUŞAK LASTİK sunulacak. Takımlar, tüm sıralamaları bu 5 set lastikle bitirmek zorunda olacaklar.

İkinci not: Mevcut formatta, takımlar Q2’de en hızlı turu attıkları lastiklerle yarışa başlamak zorunda. Artık bu durum değişti. Sprint hafta sonlarında takımlar, yarışa istedikleri lastiklerle başlayabilecekler.

- Cuma öğlen yapılacak sıralamalar daha geç saate alınarak çalışan insanların da seansı izlemesi sağlanmaya çalışılacak. Saat piste göre değişecek.

- Cumartesi günü sabah, ikinci antrenman (FP2) seansı yapılacak. Seans, bir saat sürecek.

Bu seansta kullanılacak lastiklerle ilgili not: Bu seansta takımlar sadece bir set lastik kullanabilecek. Lastik seçiminde serbest olacaklar.

- İkinci antrenman seansını Sprint Sıralama seansı izleyecek. Sprint sıralama, normal bir yarış gibi, sadece biraz daha kısa yapılacak. Yarış yaklaşık 30 dakika sürecek ve 100 kilometre mesafe kat edilecek.

Bu seansta kullanılacak lastiklerle ilgili not: İsteyen takım istediği set lastiği seçecek. Yarış kısa olduğu için pit stop yapılmayacak. Dolayısıyla takımlar yarışı tek set lastikle bitirebilecek. (Lastiği patlayanlar veya lastiğini hasarlayanlar pit yapabilecek.)

- Sprint sıralama seansında alınan sonuç, aynı zamanda pilotun pazar günkü “Büyük Ödül’e” (Grand Prix) başlama cebini belli edecek. Bu seansta yarışı podyumda bitiren pilotlara sırasıyla 3-2-1 puan verilecek. Yani sprint sıralamalar şampiyonaya puan verecek.

- Sprint Sıralama yarışının sonucu aynı zamanda pazar günü yarışa başlanacak cebi de belirleyecek. Tam olarak bu nedenle formatın adı Sprint Sıralama. Yani yarış için sıralamayı belirleyen sprint.

- En sonunda pazar günü alıştığımız saatte “Büyük Ödül’ü” (Grand Prix) izleyebileceğiz.

Yarışta kullanılacak lastiklerle ilgili not: Yarışta da takımlar iki farklı sertlikte hamur seçebilecekler. Yani alıştığımız yarışlarda olduğu gibi 3 seti birden kullanamayacaklar.

2. Parc Fermé Kuralları ve Bütçeler:

Tabii ki formatın karmaşıklığı henüz sona ermedi. Formatın değişimiyle birlikte arabaların kapatıldıkları, FIA gözlemi altındaki Parc Fermé garajı ve bütçelerde de değişiklik olacak.

Buradaki karışıklığın boyutunu azaltmak için olayı mümkün olduğunca basitleştirerek anlatmaya çalışacağım.

Bilindiği üzere Parc Fermé, normal bir yarış hafta sonunda sıralamalardan sonra araçların kilitlendiği kapalı garaj. Normal bir hafta sonunda, cumartesi günkü sıralamalardan sonra arabalar bu garaja, FIA’nın gözetimine bırakılır. O andan itibaren arabada parça değişimi son derece sınırlıdır. Arabaların üzerinde çalışmanın süresi kısıtlıdır ve kurallara tabidir. Bu sınırlandırmalardaki temel amaç, arabaların sıralamalardaki motor parçaları ve kanat ayarlarıyla yarışta mücadele etmelerini sağlamaktır.

Şimdi, yeni formatın uygulanacağı hafta sonunda, Parc Fermé’de neler olacağına kısaca göz atalım:

- Sprint Sıralama hafta sonlarında cuma günü ilk antrenmandan sonra araçlar garaja çekilecek.

- Cumartesi günü ikinci antrenmanlardan önce Parc Fermé yeniden açılacak. Bu noktada takımlar antrenmanlarda kullanacakları lastikleri arabalarına takabilecek.

- Ayrıca hem sprint sıralamadan önce hem de sonra arabalardaki hasarlar ve güvenlikle ilgili (fren balataları, fren kanalları vs.) parçalarda değişiklikler yapılabilecek. Değiştirilen parçalar, sıralamada ve sprint yarışta kullanılacak parçalarla aynı versiyonda olmak zorunda.

- Hava sıcaklıklarında 10 dereceden fazla fark olması durumunda soğutmayla ilgili parçalar ve sıvılar da değiştirilebilecek. Burada hava sıcaklıkları doğrultusunda farklı büyüklükte soğutma parçaları veya sıvıları kullanmak mümkün. Yani sıralamada kullanılan parçalar aynı şekilde yarışta kullanılacak diye bir kural yok.

- Süspansiyon ayarları, kamber, kaster açıları gibi unsurlarda; kabaca kural kitabının 10.3 numaralı maddesindeki kapsamlarda değişiklikler mümkün olacak.

- Son olarak takımlara sprint yarışları için ek bütçe kullanma izni verildi. Henüz net olmamakla birlikte sprint yarışın yapıldığı her hafta sonu için takımlara 1,5 milyon dolar ek bütçe kullanma opsiyonu tanınacak gibi.

Görüldüğü üzere son derece kapsamlı ve karışık bir sistemle karşı karşıyayız. Bence Formula 1’de izleyici çekmenin yolu seyircilerin kolayca anlayabileceği, basit kurallardan geçiyor. Bu

kurallar silsilesi elbette sporun ilk başlarda daha çok konuşulmasına katkı sağlayacaktır. Ama sonrasında tüm bu sürecin yönetilmesindeki karmaşa tartışmalara ve kavgalara neden olacaktır.

Yine de çok karamsar olmadan bekleyip görelim.

Fırat KESKİN

(Not: Bu satırlar yazıldığında Kanada GP’si henüz iptal edilmemişti.)