Formula 1 – İtalya GP'sine Hazırlık

Resim 1: Ferrari, İtalya’dır. İtalya da Ferrari. Muhteşem bir poster.

Peş peşe düzenlenen iki yarışla birlikte biraz da olsa Formula 1’e olan açlığımız azaldı. Bu hafta sonu yapılacak üçüncü yarışla birlikte iki haftalık araya gireceğiz. Tüm takım çalışanlarının nefes almak ve az da olsa aileleriyle zaman geçirmek için bu araya ihtiyacı var.

Aradan önce İtalya GP’sinin yapılacağı Monza pisti, bence Formula 1’in en özel pistlerinden biri. Motor sporları dünyada var olduğu sürece, her zaman takvimde yer alması gereken bir “hız tapınağı”.

Tifosiler için Monza kişisel bir meseledir. Yapılarının zarafeti ve asaletiyle ünlü İtalya için oldukça basit bir pist olsa da Monza, yarış arabası markalarının ateşli yapısına oldukça uygun. Pist Enzo Ferrari’nin, “Aerodinami, motor yapmayı bilmeyenler içindir.” düsturunu desteklercesine sezon içinde aerodinamik unsurların en az etkili olduğu, çoğunlukla tam gaz gidilen bir tapınak.

Tüm ateşli taraftarlar ve pistin görkemli tarihi FIA’ya yetmemiş olacak ki, bu hafta sonuna renk katması için sprint yarış uygulamasını da burada yapacaklar. Sprint yarış nedeniyle sıralamalar cuma akşam üstü, çok geç saatte yapılacak. Değişen zaman tablosuna dikkat.

Bu hafta sonunu sürprizli bir hale getirebilecek diğer parametre de takımların alacağı sıralama cezaları. Sezonu üç motorla bitiremeyeceğini düşünen takımlar, bu yarışta motor cezalarını alarak motor havuzunu genişletmeyi hedefleyecektir. Pek çok takım aynı anda motor cezası alınca, bizleri çok şaşırtacak sıralamalar da ortaya çıkabilir.

Şimdi pisti inceleyelim.

Pistin karakteristiği

5.793 metre uzunluğundaki pist, bir Formula 1 pisti için ideal sayılabilecek bir uzunlukta. Çoğu yerde çok geniş olduğu için tur bindirmeler de sorun olmayacak.

Resim 2: Monza tarihtir, gelenektir, motor sporlarının kalbinin attığı hız tapınağıdır.

Pist, uzun olmasına rağmen sadece on bir tane viraj var. Yani tur boyunca çoğunlukla tam gaz gidiliyor. Viraj sayısının az olması bizleri üzmemeli. Çünkü arabaları her anlamda zorlayacak, her tipte viraj mevcut. İlk iki virajdan oluşan şikan oldukça yavaş. Bu şikanda arabalar 350 km/sa hızdan, 70-80 km/sa hıza kadar düşüyorlar. Bu sene arabalar daha az yere basma kuvveti ürettikleri için yani daha az sürüklenme değerlerine sahip oldukları için son hızlar artabilir.

Üçüncü viraj (Curva Grande) ile son viraj (Curva Parabolica) birbiriyle benzer, yüksek hızda geçilen virajlar. Özellikle Parabolica’daki hız düzlükte ulaşılan son hızı belirlediği için bence bu, pistin en önemli virajı. Bu virajda öndeki arabayı yakından takip etmek çok zor olsa da viraj sonrasındaki start düzlüğünün uzun olması, DRS ve hava koridoru yardımıyla en çok geçiş bu bölgede yapılacaktır. Dördüncü ve beşinci virajlar orta hızda geçilen ve orta hızda yön değişimi gerektiren bir şikanı oluşturuyor.

8-9-10 numaralı virajlarsa (ismini büyük pilot Alberto Ascari’den alan Variante Ascari) yüksek hızda, yaklaşık 270 km/sa hızlarda yön değişimi gerektiriyor. Bu viraj kombinasyonunu doğru hızda almak da çok önemli. Çünkü sonrasındaki düzlük (Rettifilo Centro), pilotları son viraja taşıyarak (Parabolica’ya) onlara start düzlüğünde atak yapmaları için gerekli fırsatı sunacak.

Pistte dört defa 300 km/sa hızın üzerine çıkılıyor. Sezonun en yüksek süratlerini Monza’da göreceğiz. DRS, hava koridoru ve yakıt yüküne bağlı olarak 360 km/sa hıza ulaşmanın mümkün olacağını düşünüyorum. Pistin yaklaşık %85’i tam gaz geçiliyor. Bu nedenle de pek çok takım yeni motor takmayı tercih edebilir.

Bu kadar yüksek hızlardan yavaşlamak için fren gücünün ve fren dengesinin de iyi olması lazım. İlk virajın öncesinde pilotlar, frene 215 kg civarında kuvvet uygulamak durumunda kalacak. Tur başına 41 defa vites değişimi yapıldığı için vites kutusunun çok zorlanmasını beklemiyorum.

Pistte 2 DRS bölgesi var. 7’nci viraj ile Ascari arasındaki düzlükte ve start düzlüğünde. Hava koridoru ve DRS birlikte kullanıldığında ortaya çıkacak hızları çok merak ediyorum.

Pit’te kaybedilen süre ise 24–25 saniye arasında.

Ayarlar

Bu pistte arkadaki arabalar, öndeki arabanın türbülansından diğer pistlere göre daha çok etkileniyor. Önceki arabayla arkadaki arabanın farkı yedi saniyeye düştüğünde, arkadaki araba türbülanstan olumsuz etkilenmeye başlıyor. Etkinin bu kadar çok olmasının nedeni çok büyük hızlar.

Monza, Monaco ile birlikte kendisine özel kanat yapısı isteyen iki pistten biri. Ama tam tersi yönde. Monaco’da aşırı yüksek yere basma kuvveti getiren kanatlar kullanılırken, Monza’da mümkün olan en az yere basma kuvveti getiren kanatlar kullanılır.

Bu pistte aynı sürüklenme (drag) değerine sahip arabalar baz alındığında, her 10 beygirlik güç farkı, tur başına 0,2 saniye kazandırıyor. Her 10 kg fazladan yakıt 0,6 saniye kaybettiriyor. Rakibin hava koridoruna girmekse tur başına 0,4 – 0,5 saniye kazandırıyor. Sıralama turlarında tow etkisinden faydalanan takımlar göreceğiz.

Arabaların kanat büyüklükleri gibi kanat açıları da önemli. Rüzgara karşı dikleştirilen her kanat ekstra sürüklenme (rüzgar direnci) ve fazladan hız kaybı demek. Örneğin bir arka kanadı, rüzgara karşı dikleştirdiğiniz her 2 milimetre, arabanın düzlük hızının 1 km/sa azalmasına neden oluyor. Bu durumda kanatları mümkün olduğunca küçük ve yatık göreceğiz.

Kerbler çoğunlukla alçak, pist çok hafif dalgalı yapıya sahip. Bu nedenlerle bence arabalar mümkün olan en alçak süspansiyon ayarlarıyla sahne alacaklar. Süspansiyonlar sert ayarlanarak arabanın yüksek hızlı virajlarda daha dengeli olması amaçlanacaktır. Arka süspansiyon geometrisi daha iyi olan takım, ilk şikandan ve ikinci şikandan (Curva della Roggia) çıkışta ivmelenme aşamasında önemli avantaj sağlayabilir.

Lastikler

Pirelli, geçen seneki lastik seçimiyle Monza’ya geldi; C2, C3 ve C4. Hava sıcaklıkları da yüksek beklendiği için takımların birden fazla pit stop yapabileceklerini düşünüyorum. Güvenlik aracı ve yarışın temposu da etkili olacak tabii ki. Ama güvenlik aracının girmediği yüksek tempolu bir yarışta, tek pit stop ile yarışı bitirmek zor olur.

Özellikle ilk virajdan önceki frenlemede ön lastiklere çok büyük dikey yükler (yaklaşık 6G) biniyor. Üçüncü virajda (Curva Grande), Ascari’de ve Parabolica’daysa yüksek yanal yükler etki ediyor. Uzun ve hızlı üçüncü virajın ve son virajın etkisiyle, hava sıcaklıkları da yüksek olursa, özellikle sol ön lastiği hayatta tutmanın zor olacağını düşünüyorum. Bu virajlar uzun olduğu için yanal yükler de uzun süreli etkili olarak lastikleri zorlayacaktır.

Favoriler

İlk etapta Mercedes favori gibi görünse de işler göründüğü kadar net olmayabilir. Mercedes’in avantajı motor gücü. Dezavantajıysa daha az yere basma kuvveti üretmesi ve arkasının daha dengesiz olması.

Red Bull daha fazla yere basma kuvveti üretebildiği için Mercedes’e göre daha küçük arka kanat kullanabilir. Bu sayede de motor gücünden kaynaklanan küçük dezavantajlarını ortadan kaldırabilir. Mühendislere göre aslında bu pistte arabalar arka kanat takmasa bile olur. Tabanlar, bu pist için yeterli yere basma kuvvetini üretiyor. (Elbette arka kanadın sökülmesine kurallar izin vermiyor.) 2021 sezonunda uygulanan yeni kurallarla birlikte tabanın ürettiği yere basma kuvveti konusunda Red Bull üstünlüğü ele geçirdi. Sonuç olarak Red Bull, daha küçük arka kanatla farkı kapatabilir.

Sanırım şunu söylemek yanlış olmaz: Mercedes’in küçük bir güç avantajı var gibi. Ama Red Bull aerodinamik anlamda her piste uygun bir araba olduğu için başa baş bir yarış bekleyebiliriz.

Orta sıralarda McLaren’ın üstün olmasını bekliyorum. Hem motor gücü olarak hem de uzun hızlı virajların arabaya daha iyi uyması nedeniyle Ferrari’nin oldukça önünde olacaklardır. Hatta Honda motorlu Alpha Tauri’yi, Ferrari’nin önünde görürsek şaşırmamamız lazım. Küçük bir ihtimal olsa da Aston Martin de Ferrari’yi zorlayabilir.

Sonuç olarak Monza’da, Alpine’i ve Ferrari’yi biraz daha dezavantajlı görüyorum. Ferrari’nin kardeş takımı Alfa Romeo da bu pistte zorlanacaktır. Williams, Alfa Romeo’yu geçerse şaşırmayalım.

Fırat KESKİN