Siyanür nedir? Siyanür zehirlenmesi nasıl olur, tedavi nasıl yapılır? Siyanür nelerde bulunur?

Siyanür, siyano grubu olan bir karbon ve de ona üç adet bağlı azot içermekte olan kimyasal bileşiklere denilmektedir. Günümüzde oldukça tehlike saçmaktadır.

Siyanür nedir?

Siyanür günümüzde organik ve ya inorganik şekilde yer almaktadır. Endüstriyel anlamda üretilip, bu alanlarda kullanılmakta olan siyanür şeklide oldukça faal olmaktadır. Siyanür, hidrosiyanik asit ile bu asitten türemekte olan metal tuzlarından meydana gelir.

Siyanürün kendisi ve ya türevleri, zehir maddeleri olmaktadır. En önemli olan çeşitleri sodyum siyanür ile potasyum siyanür olmaktadır. Endüstride ısıtılmış olan kuru karbonlar üzerinden de amonyak (NH3) ile CO gazlarının karışımları geçirilerek elde edilmektedirler.

Siyanür nelerde bulunur?

Organik ve ya inorganik çeşitleri bulunmakta olup endüstriyel süreçler ile birlikte üretilerek kullanılırlar. Organik bileşikleri nitril grubunda isimlendirilir ve de pek çoğu zehirli sayılmaz. Bu grupta Citalopram, fadrozol ve de ledrozol gibi ilaçlar yer almaktadır. Bazı bitkiler ve ya bazı hayvanlar tarafından da üretimleri söz konusu olmaktadır.

Siyanürü doğal olarak üretmiş olan pek çok bitki, böcek ve bakteri vardır. Ayrıca kiraz, badem, erik, kayısı, şeftali, fasulye, turp, patates, lahana, şalgam, mısır ve brokoli siyanürlü bileşikleri üretebilirler. Siyanür beyaz granüle benzeyen ve de toz haline getirilebildiği gibi kolay eriyip, suya ve ya başka herhangi bir sıvıya karıştırılması ile birlikte öldürücü etkisi ortaya çıkan bir kimyasaldır.

Siyanür zehirlenmesi nasıl olur?

Siyanür zehirlenmesi bazı sebze ve meyvelerde yer alan siyanürün yüksek miktarlarda olması ile gerçekleşmekte olan bir durumdur. Bu yüksek miktarlarda olan siyanür insan vücudu için tehlikeye sebep olmaktadır. Günümüzde siyanüre en çok sigara dumanı ya da yangınların dumanının solunması ile birlikte maruz kalınmaktadır.

Siyanür kanda yer alan methemoglobin'e geri dönüşümsüz olacak bir şekilde bağlanıp etkinlik gösterir. Bu özelliği de kanın dokulara oksijen beslemesini engellemesine sebep olup bunun sonucu olarak oksijen azlığına ve de sonuçta hipoksik şok ve ya ölüme sebep olur. Bu siyanür zehirlenmesinde oksijen mevcut olup kanda taşınamamaktadır. Bu nedenle oldukça zehirli olan insan hayatına zarar veren ve insan hayatı ile oynayan bir kimyasal madde olmaktadır.

Siyanür zehirlenmesinde tedavi nasıl yapılır?

Günümüzde siyanür zehirlenmesi oldukça önemli bir konu olmaktadır. Siyanür zehirlenmesinin tedavisi aşamalarında, maddenin zehirsiz olan başka bir metabolite çevrilmesi gereklidir. Bu amaç ile genel olarak hastaya sodyum nitrit verilmektedir. Bu kimyasal madde methemoglobin'e siyanür ile birlike yarışmalı olarak bağlanır ve de siyanür bu sayede methemoglobin'e bağlanamaz.

Ardından verilmiş olan sodyum tiyosülfat maddesi de siyanür ile birlikte bir reaksiyona girip tiyosiyanat oluşturur. Bu kimyasal madde vücut için aslında toksik değildir ve de böbreklerden atılmaktadır. Siyanür zehirlenmesi eğer ki solunum yolu ile oluşmuş ise kişi hemen yer aldığı ortamdan uzaklaştırılmalıdır. Ayrıca bulaşma olasılığı nedeni ile üzerindeki elbiseler çıkartılıp, cilt derhal sabunlu su ile birlikte yıkanmalıdır.

Gözler ise en az 15 dakika ile 20 dakika arasında su ile temizlenmelidir. Kurtarma ekibi, ikincil bulaşma ihtimali nedeni ile koruyucu donanım kıyafetleri kullanmalı, hastaya ve ya mide içeriğine direkt bir yol ile dokunmaktan ve ağızdan ağıza yapılacak olan yapay solunumdan da uzak durulmalıdır. Bu tedaviye oksijen tedavisi ile birlikte başlanması her daim etkili olacaktır. Daha sonrasında hemen bir amil nitrit solutulmalı ve de yapay solunuma geçilmelidir.

Buna ek olarak zehirlenme ağı yoluyla gerçekleşmiş ise 300 ml yaklaşık olarak %0,1'lik potasyum permanganat ve ya yaklaşık olarak %3'lük aynı miktara sahip olan hidrojen peroksit ile mide yıkanmaktadır. Bu işlemler siyanür zehirlenmesinde uygulanmakta olan en etkili tedavi yöntemleri olmaktadır.

Siyanür kullanım alanları nelerdir?

Siyanürün günümüzde kullanım alanları oldukça yaygın olmaktadır. Endüstride, genel anlamda taşıma ve de saklama güvenliği nedeni ile tuzları sodyum siyanür ya da trityum siyanür maden sanayi kullanılmaktadır. Ayrıca siyanür demir çelik endüstrisinde kullanılmakta olup altın ve ya gümüş araması gibi pek çok çeşitli sanayinin kollarında kullanılmaktadır. Diğer yandan da gaz formu olan hiydrosiyanik asit de yani HCN akrilik fiber, sentetik kauçuk uygulamalarında ve plastik üretimlerinde günümüzde sık sık kullanılmaktadır. Bu nedenle siyanürün kullanım alanları çok yaygın şekilde olmaktadır.